Er is nog één crisis nodig voor het echte kantelpunt

De Randstad verhuist naar de nieuwe aan de kust gelegen delen boven zeeniveau en het Groene Hart wordt het ‘Blauwe Hart’. Zomaar een paar voorbeelden van Nederland in het jaar 2121, zegt hoogleraar Jan Rotmans in een artikel in NRC. Hij voorspelt dat Nederland in 2121 kiest voor een compleet andere strategie: het water wordt op grote schaal toegelaten en in plaats van te vechten tegen de natuur, deint Nederland nu mee met de natuur.

Transities

In zijn nieuwe boek ‘Omarm de Chaos’ visualiseert hij met architectenbureau KuiperCompagnons en schrijver Mischa Verheijden hoe Nederland er na een aantal grote economische, technologische en sociale transities uit kan komen te zien. Die klinkt voor sommigen misschien mooi, maar wat gaat er gebeuren met al die mensen wier huizen en bedrijven op die fictieve landkaart onder water komen te staan?

Niets doen kost nog veel meer

Rotmans’ visualisaties vergen zo’n radicaal anders leven, werken, wonen en omgaan met de natuur dat deze toekomstvisie meer vragen opwerpt dan beantwoordt, stelt NRC. Rotmans: “En dat is nou precies het doel. Als er niets verandert aan de manier waarop we met het water, de natuur en het klimaat omgaan, weten we zeker dat het onhoudbaar wordt. Als je elke tien jaar zo’n situatie hebt als afgelopen zomer in Limburg en Duitsland, kun je op je vingers natellen dat het niet vol te houden is. Dát is al helemaal onbetaalbaar, en niets doen kost nog veel meer. Dus moet met meer verbeeldingskracht worden nagedacht over de alternatieven.”

Rotmans berekende in zijn onderzoek dat voor een omslagpunt ongeveer 25 procent van een systeem nodig is. Als een kwart van een bedrijf, een sector, een land een verandering écht wil, is het kantelpunt bereikt en de verandering bijna niet meer te stoppen. Wat betreft duurzaamheid zit Nederland volgens hem nu op ongeveer 20 procent.

De vereiste grote sprongen komen eigenlijk alleen voor tijdens grote crises. Corona heeft het nog niet ver genoeg vooruitgeduwd, geeft Rotmans aan in het artikel. Voor het echte kantelpunt zijn volgens hem nog één of twee grote crises nodig.

Innerlijke transitie

Naast ander beleid is een innerlijke transitie vereist, stelt de hoogleraar transitiekunde. Rotmans: “Leren omgaan met de angst die grote veranderingen meebrengen, is cruciaal. Je moet de chaos van de komende jaren kunnen omarmen om er goed doorheen te komen. Het wordt een onrustige tijd waarin heel veel oude instituties, oude zekerheden op de helling gaan. Maar dat geeft ook allerlei nieuwe mogelijkheden – voorbij de angst voor verandering komen, proberen te zien wat straks juist wél kan, wat het oplevert. Niet alleen met je hoofd, ook met je hart. Voelen wat je graag zou willen, en je verbeeldingskracht benutten.”

Leest het volledige artikel op NRC.nl.