In januari 2022 kende de CLI een aantal nieuwe fellowships toe aan collega’s aan die onderwijsvernieuwing willen ontwikkelen, toepassen én onderzoeken. Associate professor criminologie Gabry Vanderveen van Erasmus School of Law is een van hen. Zij onderzoekt het verbeteren van de visuele geletterdheid van studenten rechten en criminologie.
“Ik houd me al jaren bezig met de rol van beeldmateriaal in het vakgebied Rechtsgeleerdheid. Dat vind ik uitermate fascinerend, maar ook belangrijk. Het gebruik van beeldmateriaal is namelijk de afgelopen tien jaar enorm toegenomen: een partij als het OM bijvoorbeeld zet heel bewust in op het gebruik van beeld in hun zaken. De verdediging heeft echter vaak niet dezelfde middelen of eigenaarschap van dat beeld. Daar komt bij dat alle betrokkenen nog te weinig getraind zijn in het beoordelen van dat beeldmateriaal. Ik maak me echt zorgen over het feit dat er weinig kaders zijn voor het gebruik en beoordelen van beeldmateriaal. Zoals het nu gaat kun je vraagtekens zetten bij de principes van fair trial en “equality of arms” in het rechtssysteem," licht Gabry toe.
Beeld ≠ werkelijkheid
Ze benadrukt dat in het rechtssysteem nog geen vaardigheden is hoe om te gaan met beeld. "Daar waar we onze studenten heel gedegen trainen in het lezen en interpreteren van tekst, doen we dat nog nauwelijks met beeld. Maar ook over beeld moet je vragen stellen, en weten wélke vragen. Veel mensen denken dat beeld objectief is. Maar er is niet één werkelijkheid – wat je ziet, dus sensorisch gezien, is niet hetzelfde als hoe je dat interpreteert. Het zijn je hersenen die daar “chocola” van maken. Mensen kunnen eenzelfde beeld zien, maar er verschillende soorten chocola van maken. Het is cruciaal dat bijvoorbeeld advocaten, de politie en Openbaar Ministerie bewust zijn dat ze beeld óók moeten bevragen."
Opsporing verzocht
Hoe pak je dat dan aan, in het onderwijs? Gabry veert op: "Een belangrijke les die ik studenten leer is dat elk beeld het resultaat van keuzes is. Wat laat je zien, en wat dus niet? Bij het gebruik van statistische figuren bijvoorbeeld, is het belangrijk die niet direct voor waar aan te nemen: al bij het opmaken van die figuur is bepaald welke waarden zijn meegenomen, hoe die gewogen zijn en met welke eenheden ze getoond worden, ten opzichte van andere waarden." Maar ze heeft ook nog andere voorbeelden: "Een onderschrift bij een still uit een video: “verdachte schopt slachtoffer” kan heel sturend zijn – want weet je écht zeker dat er geschopt wordt? Je hebt de rest van de video immers niet gezien. En bij opsporingsfoto’s wordt vaak een specifiek gedeelte omcirkeld. Door die rode cirkel stuur je hoe mensen naar de foto kijken, en die interpreteren."
Meters en stappen
De fellow hoopt dat er op termijn regelgeving vanuit de overheid wordt ontwikkeld ten aanzien van beeldmateriaal in het recht, maar verwacht dat een process is van jaren. Maar ze vervolgt strijdvaardig: "Wat we nu al kunnen doen is de rol en invloed van beeldmateriaal in rechtsgeleerdheid en criminologie meer en beter behandelen in het onderwijs. Mede door de CLI Fellowship draag ik daar mijn steentje aan bij. Dankzij de CLI heb ik niet alleen tijd om onderzoek te doen hiernaar, maar heb ik ook een student assistent kunnen aannemen en de hulp van een legal design specialist kunnen inschakelen. Dat is super waardevol. Door de financiele en personele steun kan ik meters maken, en stappen zetten. Het geeft me bovendien een stok achter de deur, zowel voor mezelf als naar anderen: een dag in de week is off limits en helemaal gereserveerd voor dit project."
CLI Fellowship
Gabry onderzoekt welke leermiddelen en didactische methoden de visuele geletterdheid van studenten verbeteren, en wil die dus ook concreet ontwikkelen voor toepassing in het curriculum van criminologie. "We zijn op dit moment systematisch aan het inventariseren wat er al aan beeldmateriaal gebruikt wordt. Sommige docenten denken dat ze geen beeldmateriaal gebruiken, terwijl ze vervolgens ontdekken dat flow charts en tijdlijnen ook een vorm van beeldmateriaal zijn, waarbij keuzes zijn gemaakt. Het laten ontstaan van dat inzicht is een eerste stap in de goede richting.”