De rijken worden steeds rijker en de armen steeds armer. In het kapitalisme kun je geld verdienen met geld zonder dat je iets toevoegt aan de maatschappij. “Ongelijkheid hoort bij het kapitalisme”, vertelt econoom Irene van Staveren. Het kan ook anders zonder dat we meteen overgaan op communisme.
In een video van Universiteit van Nederland noemt Irene van Staveren twee aspecten die moeten veranderen in de huidige economie:
- Werken met lokale economische samenwerkingsverbanden. Ook wel ‘commons’ of ‘community’ genoemd.
- We moeten af van het principe dat de markt in het kapitalisme draait om winst maken.
Markt, overheid en community
Volgens de bekende econoom en filosoof Adam Smith bestaat elke goedwerkende economie uit drie onderdelen: markt, overheid en community. “We hoeven geen nieuwe oplossing te verzinnen, maar we moeten veel meer kijken hoe lokale economische samenwerkingsverbanden een rol kunnen spelen in de behoefte van vandaag. ‘Commons’ noemen we deze”, vertelt Van Staveren.
''Zo lang aandeelhouders de baas zijn, blijft het geld bij de rijken''
“Zo lang aandeelhouders de baas zijn, blijft het geld bij de rijken. Een manier om van die ongelijkheid af te komen is een werknemerscoöperatie. Daarbij zijn de werknemers tegelijkertijd eigenaar. Het geld dat een bedrijf verdient, gaat dan niet meer naar externe aandeelhouders. In plaats daarvan kunnen de werknemers bepalen wat er met het geld gebeurt.”
Een andere manier om winst niet uit te keren aan aandeelhouders is ondernemen met rentmeesterschap. De winst wordt dan in een onafhankelijke stichting gestort. “Deze stichting heeft altijd een vastgelegd maatschappelijk doel. Een mooi voorbeeld is de Deense bierbrouwer Carlsberg. Zij investeren hun winst via zo’n stichting in de Deense wetenschap.”
Winst maken niet meer het doel
Volgens de econoom is er nog een tweede principe waar we vanaf moeten: dat de markt in het kapitalisme draait om winst maken. “Buurtzorg is een voorbeeld van een dienstverlener die geen winst maakt en waar het draait om de mensen. Het is een effectieve en efficiënte thuishulporganisatie. Doordat de teams zelfsturend zijn en verantwoordelijk voor hun eigen personeelsbeleid en boekhouding. Ze kunnen prima concurreren met op winst gedreven thuishulporganisaties. Hoe dat komt? De kosten zijn lager door het ontbreken van managementlagen en dure kantoren.”
Volgens Van Staveren laten de voorbeelden zien dat een economie met een grotere rol voor de ‘community’ weldegelijk mogelijk is. “De markt zou daarmee weer een menselijke maat krijgen voor wederzijds voordeel.”
- Professor
- Gerelateerde content
