Hoogleraar Ronald van Raak (Erasmus School of Philosophy) geeft dit jaar de negentiende Rotterdamlezing. De lezing ‘Hand in Hand: Erasmus en wat Rotterdammers bindt’ vindt plaats op 15 mei in Debatpodium Arminius. Van Raak staat stil bij de toenemende polarisatie en benadrukt het belang van gedeelde waarden. “Om als Rotterdammers te kunnen samenleven hebben we iets nodig dat we met elkaar delen.”
Waarom heb je voor dit thema gekozen?
“Mensen maken zich ongerust om de toenemende polarisatie en verharding. Dat zie je ook terug in opinieonderzoeken. Ik vind het zorgwekkend dat mensen elkaar steeds minder vertrouwen of bang zijn voor elkaar. Tegelijkertijd zeggen mensen dat ze behoefte hebben aan verbinding en gemeenschapszin. Ze maken zich zorgen om de democratie, maar hechten daar ook veel waarde aan. Dat betekent dat er iets op het spel staat en dat mensen bang zijn om iets te verliezen.”
Desiderius Erasmus is een sleutelfiguur in je werk en ook in de lezing. Waarom?
“In Rotterdam kun je niet om Erasmus heen. De universiteit is naar hem vernoemd, er staat een standbeeld van hem bij de Laurenskerk en ook de Erasmusburg herinnert ons aan de filosoof. Iedereen kent hem, maar toch weten veel Rotterdammers maar weinig over Erasmus. Dat is jammer, want hij is onverminderd relevant voor de stad. Hij laat ons zien hoe we op een goede manier kunnen samenleven. Erasmus leert ons hoe je kritiek op elkaar kunt hebben en toch van elkaar kunt blijven leren.”
Je bent hoogleraar Erasmiaanse waarden. Wat houdt dat in?
"De universiteit leidt kritische en dwarse denkers op, die allemaal eigen opvattingen hebben. Toch hebben we ook waarden gemeen, doordat we onderdeel zijn van dezelfde academische gemeenschap. De Erasmiaanse waarden zijn de waarden die wij als mensen op de universiteit met elkaar delen. Over die waarden denken we na en gaan we in gesprek. Ook als stad is het belangrijk om op zoek te gaan naar gedeelde waarden. Om als Rotterdammers te kunnen samenleven heb je iets nodig dat verbindt en dat je met elkaar deelt, anders ben je los zand.”
De Rotterdamlezing
De Rotterdamlezing is sinds 2003 een cadeau van de Erasmus Universiteit Rotterdam en het Erasmus Trustfonds aan de stad. De universiteit zoekt actief verbinding met de stad door te onderzoeken wat er onder haar bewoners leeft en bij te dragen aan het oplossen van maatschappelijke uitdagingen. De lezingen hebben altijd een scherp oog voor de meest actuele vragen voor Rotterdam. Het is voor de negentiende keer dat de lezing wordt georganiseerd.
Wat spreekt je zo aan in zijn denken?
“Erasmus is verschrikkelijk kritisch en keihard. Hij sprak zich uit tegen alles en iedereen met enige macht en invloed. Erasmus deed dat op een manier dat mensen moeilijk beledigd konden zijn, namelijk met veel humor, ironie en zelfkritiek. Heel anders dus dan nu op Twitter, waar veel agressie en verbolgenheid doorklinkt. De filosoof speelde met taal en met beelden. Daarin zie ik belangrijke lessen over hoe je het publieke debat zou kunnen voeren.”
Waarom is hij vijf eeuwen later nog steeds relevant?
“Erasmus is een humanist. Hij vindt dat mensen zelf kritisch moeten nadenken en nooit zomaar een autoriteit moeten volgen. Dat is typisch Erasmus en daarom past hij ook bij ons moderne mensen. Wij zijn mondig en koppig en laten ons de waarden niet voorschrijven. In de lezing laat ik zien hoe Erasmus ons kan leren hoe je met al deze koppige individuen toch tot gemeenschappelijke waarden kunt komen.”
Erasmus had geen Twitteraccount. Had hij niet makkelijk praten?
“Ook begin zestiende eeuw was een tijd van nieuwe media: de boekdrukkunst. De gevolgen van deze technologie moet je niet onderschatten. Er werden boeken gedrukt, die we soms nog steeds lezen, zoals Lof der Zotheid van Erasmus. Maar er werden ook allerlei pamfletten en schandschriften gedrukt. Dat kun je wel vergelijken met wat we nu tegenkomen op Twitter. Er wordt vaak gezegd dat we in een gepolariseerde tijd leven en dat sociale media daar een grote rol in spelen. Erasmus leefde in een tijd van veel extremere polarisatie. Er woedde een godsdienststrijd en er waren volop oorlogen. Mensen die kritisch waren moesten niet alleen vrezen voor hun vrijheid, maar ook voor hun leven. Vrienden van Erasmus zijn vermoord. In die tijd werd je niet gecanceld, maar ging je kop eraf.”
Wat betekent de Rotterdamlezing voor jou?
“Ik vind het een grote eer om te zijn gevraagd. In de Rotterdamlezing wil Erasmus Universiteit Rotterdam een brug slaan tussen de stad en de universiteit. Studenten, onderzoekers en alle andere medewerkers zijn onderdeel van de stad en de universiteit doet veel onderzoek dat relevant is voor de stad. Deze lezing symboliseert voor mij dat de universiteit bij de stad hoort en evengoed dat de stad bij de universiteit hoort.”
- Meer informatie
De stad verbinden we met onze universiteit door het overdragen van kennis bij maatschappelijke uitdagingen, dat is de Rotterdamlezing.
