De rol van taal in ICT-projecten: 3 eye-openers

Eye-opener 1: planning fallacy - een iets te roze bril

Ken je dat, dat je aan het eind van een werkdag beseft dat je minder taken hebt kunnen afronden dan je je hebt voorgenomen? Typisch gevalletje van planning fallacy, waarin we de benodigde tijd (en geld) voor een taak ‘even’ veel te optimistisch inschatten. Iets soortgelijks bleek uit een aantal onderzochte ICT-businesscases. Het gebruik van specifieke typen woorden kan namelijk wijzen op een te roze bril tijdens de planning en dus vatbaarheid voor planning fallacy.

Eye-opener 2: outside view - afstand houden loont

Onderzoek laat zien dat als de caseplanning is opgesteld vanuit een inside view (vanuit taakniveau), de gebruikte bijvoeglijk naamwoorden een hoge mate van detail suggereren – alsof we alles op voorhand al weten. Deze manier van beschrijven leek verband te houden met tegenvallers en overschrijdingen die later optraden in dit project. Was een planning daarentegen opgesteld vanuit een outside view (vanuit overzichtsniveau), dan lazen we in het document veel meer woorden die iets meer afstand van de details lieten zien. Uiteindelijk bleek er bij de projecten die op deze manier werden beschreven na afronding minder sprake van overschrijdingen en tegenvallers.

Eye-opener 3: makelaarstaal - project staat als een huis

Iedereen die weleens op Funda kijkt, herkent het: de bouwval die jij voorbij ziet komen, wordt omschreven als ‘een droom voor de doe-het-zelver’ en een flat die nog te klein is voor je boekenkast krijgt het etiket ‘knus’. Makelaars framen; kiezen hun woorden bewust om een zo aantrekkelijk mogelijk beeld te schetsen van een woning. We zien dit ook in ICT-businesscases: een huidig ICT-systeem is ‘het oude systeem’, dat gekoppeld wordt aan ‘de oude manier van denken’. Terwijl het te verkopen ICT-systeem wordt betiteld als ‘het nieuwe systeem’, een logisch gevolg van ‘het nieuwe denken’. Uit onderzoek naar de zogenoemde affect heuristic blijkt dat hogere affectie onbewust doorwerkt in onze beslissingen: voordelen (mogelijkheden, nieuwigheid, ruimte) wegen zwaarder dan nadelen (kosten, risico’s, inspanningen).

Businesscases van ICT-projecten bevatten naast de inhoudelijke informatie ook vaak een extra laag aan informatie die de lezer (onbewust) beïnvloedt en diens affectie stuurt in het voordeel van de gewenste optie. Op deze manier kan taalgebruik (onbewust) de weging van voor- en nadelen verstoren. Wil jij hier meer over weten en handvatten aangereikt krijgen om tussen de regels door te lezen? Na het volgen van de Executive Masterclass Behavioral Risk voor Professionals herken jij dit taalgebruik niet alleen, je weet het ook te hanteren en pareren.