'De overheid moet knopen doorhakken in de zorg als rondetafelgesprekken niet werken'

Over bewindslieden op VWS wordt vaak gezegd dat ze eigenlijk niet zo heel veel te zeggen hebben in het decentraal georganiseerde zorgstelsel. Tegelijkertijd lijkt Kuipers wel degelijk zaken te willen doordrukken, bijvoorbeeld de concentratie van de kinderhartchirurgie in twee ziekenhuizen in plaats van vier. Dat wordt hem niet door iedereen in dank afgenomen.

Dus, is die scherprechter er nu niet al? 'De minister is eindverantwoordelijk, binnen de ruimte die de Tweede Kamer hem biedt', zegt Varkevisser. 'Het is belangrijk dat er keuzes gemaakt worden, en ze niet eindeloos worden doorgeschoven', vult Schut aan. 'En de politiek kan de minister altijd terugfluiten.'

Waarborg

Het LUMC is het niet eens met Kuipers' besluit over de kinderhartchirurgie, dat nadelig uitpakt voor het Leidse ziekenhuis, en dreigt naar de rechter te stappen. Dat is niet erg, vindt Varkevisser: 'De juridische optie is een extra waarborg tegen een almachtige minister.'

Vorig jaar sloot Kuipers een akkoord over de toekomst van de zorg binnen de zorgverzekeringswet. De uitvoering van het akkoord, IZA genaamd, wordt een stevige test voor Kuipers' daadkracht, denkt hoogleraar marktordening in de zorg Varkevisser. Besluitvorming aan rondetafels heeft volgens de onderzoekers zo haar beperkingen.

Varkevisser: 'Het akkoord bevat veel vergezichten, maar wat ontbreekt is hoe je van het hier en nu naar die gewenste situatie komt. Sommige gevoelige zaken zijn opengelaten, anders zouden partijen niet tekenen. De partijen gaan er zeker niet altijd zelf uitkomen, er zullen winners en verliezers zijn en budgetten zullen verschuiven.' In het uiterste geval zou de minister dan moeten beslissen.

Transparantie

In het rapport pleiten de hoogleraren ook voor meer transparantie over de kwaliteit van zorgaanbieders. Dat is van oudsher een teer punt. De organisaties hebben zelf behoorlijk wat gegevens, maar patiënten en zorgverzekeraars kunnen er niet of nauwelijks bij. Zo kunnen zij niet kiezen en contracteren op basis van kwaliteit. Schut: 'De partijen die slecht uit vergelijkingen komen, zijn altijd kritisch op de methodiek. De koplopers hoor je daar nooit over.'

Volgens de hoogleraar gezondheidseconomie en -beleid zou het Zorginstituut hier directiever kunnen optreden. 'Zij kunnen afdwingen dat er meer informatie naar buiten komt. Maar ze zijn heel terughoudend, het veld moet er zelf maar uitkomen. De bevoegdheden zijn er al, maar gebruik je ze ook? Zo niet, dan gebeurt er vaak helemaal niets.'

Schuurt zo'n assertieve houding van overheidsinstanties niet met het principe van gereguleerde marktwerking? Helemaal niet, zegt Schut. 'We laten nu ook al delen aan de markt over, en delen niet. Het is altijd al zoeken naar de balans.'

Veel van de talrijke aanbevelingen raken aan grote maatschappelijke discussies. Rond het hinderpaalcriterium bijvoorbeeld, dat bepaalt hoeveel ruimte mensen hebben om een zorgverlener te kiezen waar hun zorgverzekeraar geen contract mee heeft. 'Het wordt tijd dat de politiek daar verantwoordelijkheid neemt', zegt Schut. 'Als het scherp gesteld wordt, worden de spelregels transparant. En ja, dat is soms pijnlijk.'

Het onderzoek van Schut en Varkevisser is onderdeel van een internationaal project uitgevoerd in opdracht van het Partnership for Health System Sustainability and Resilience (PHSSR). Dit partnerschap (zonder winstoogmerk) van kennisinstellingen en bedrijven heeft zich tot doel gesteld de crisis- en toekomstbestendigheid van zorgstelsels wereldwijd te verbeteren.

Dit artikel verscheen op woensdag 29 maart op FD.nl.