De omstreden kwestie van het heropenen van scholen en het herstellen van de huizenmarkt

Het is bijna een jaar geleden dat het eerste officiële geval van corona in Nederland geconstateerd werd. Niet veel langer na deze gebeurtenis werden maatregelen genomen om het virus in te dammen en werd de toon in de persconferenties somber. Scholen zijn ondertussen lang gesloten, met als enige uitzondering de basisscholen in sommige perioden en examenleerlingen. Maar wat zijn de effecten van deze sluiting op de economie en de gezondheidscijfers in Nederland? In de uitzending betoogt Jacobs dat men meer gedifferentieerde beleidsmaatregelen dient te nemen. Zijn argumentatie is als volgt: serieuze verbeteringen van de volksgezondheid worden betwist, de schade aan de economie niet. Volgens wetenschappelijk onderzoek leidt een sluiting van de scholen voor een periode van vier maanden tot serieuze gevolgen voor de vooruitzichten van economische groei: de structurele schade van deze maatregelen tellen op tot een afname van de jaarlijkse groei van het BBP van 1,5%. Als we dit verdisconteren naar het heden (contant maken), dan komt dit neer op een schade van 600 miljard euro. Om dit astronomisch grote getal in perspectief te plaatsen: dit is meer dan alle steunmaatregelen die tot het heden genomen zijn. Als de raming wordt uitgevoerd met conservatieve parameters, dan komt de schade alsnog neer op een bedrag van meer dan 300 miljard euro. 

Men zou zichzelf nu af kunnen vragen: hoe verhoudt dit zich tot de winst die we op het terrein van gezondheidszorg boeken? De voordelen worden gemeten in termen van quality-adjusted life years (QALY), wat in essentie het aantal jaren is dat een individu in goede gezondheid kan leven vanwege de maatregelen.De kosten van één QALY zijn op dit moment ongeveer 1 à 2 miljoen euro. Onder normale omstandigheden zijn acceptabele kosten voor een nieuw medicijn 80.000 euro per QALY; anders wordt het de toegang tot de markt ontzegd vanwege de te geringe gezondheidswinsten. De conclusie die op basis van de voorgaande gegevens getrokken moet worden, is dat het sluiten van scholen en universiteiten een beleidsmisser is geweest; men doet er het beste aan om ze per direct weer te openen. Jacobs: 'studenten en docenten zijn na het afgelopen jaar behoorlijk uitgewoond'.

Geen evenwicht tussen de vraag- en aanbodzijde

Volgens voorspellingen van ING en het Centraal Bureau voor de Statistiek zullen de huizenprijzen in de eerste helft van 2021 door blijven stijgen. Of deze trend door zal zetten in de tweede helft van het jaar, is onzeker. ING rapporteert een lichte daling van de prijzen; echter, er zijn vele variabelen die meegewogen dienen te worden die vaak bestempeld worden als instabiel. Prijzen op de huizenmarkt zijn sterk afhankelijk van de verwachtingen en het vertrouwen van de consument. De verwachtingen van de consument hebben een versterkend effect: als de prijzen opeens zouden dalen, dan kan het ook opeens richting de andere kant doorslaan. De onderbouwing voor de verwachte daling in de tweede helft van het jaar is als volgt: de krapte op de huizenmarkt is wat afgenomen, vanwege een daling van het aantal migranten en jongeren die toegang zoeken tot de huizenmarkt. De huizenmarkt staat desalniettemin onder druk, wat het kopen van een huis duur maakt. Tevens wordt verwacht dat de rente licht zal stijgen, waardoor de kosten van een hypotheek zullen toenemen en dus indirect ook de prijs van vastgoed. Dit zal leiden tot een daling in de vraag. Verder wordt een faillissementsgolf voorspeld in de tweede helft van 2021, aangezien faillissementen de afgelopen periode historisch laag zijn vanwege de steunmaatregelen. Investeerders zullen vanwege deze ontwikkeling waarschijnlijk minder bereid zijn te investeren in de huizenmarkt, wat de competitie zal doen afnemen.

Er is consensus onder economen dat de huizenmarkt toe is aan hervormingen. Een van de meest effectieve wijzen om dit te realiseren, is door het eigen huis te gaan belasten in box 3, de box waarin het eigen vermogen van burgers belast wordt. Dit zou een van de vele verbeteringen zijn die (brood)nodig is om een efficiënt belastingstelsel tot stand te brengen. Het tegenovergestelde lijkt echter de realiteit te worden: Jacobs wijst op het feit dat bijna alle politieke partijen in hun partijprogramma voorstellen om effectief de heffing op het eigen huis te verlagen, door een eicgenhuisforfait te hanteren. Huizen zijn een vehikel van intergenerationele en algemene vermogensongelijkheid. Jacobs haalt ook onderzoek aan van Piketty, die aantoont dat kapitaalaccumulatie voornamelijk afkomstig is van het bezitten van vastgoed in de loop van de jaren. Aangezien een groot deel van het electoraat een huis bezit, wordt een overheveling van het eigen huis naar box bestempeld als 'politieke zelfmoord'. Dit is tenminste teleurstellend te noemen, omdat deze maatregel een van de meest effectieve manieren van belasting is en nauwelijks verstorende effecten zou hebben in de reële economie. Door dit te doen zouden belastingen op andere vlakken verlaagd kunnen worden en de belasting op het eigen huis zou progressiever kunnen en daarmee nivellerend werken, wat een combinatie is van de idealen van zowel linkse als rechtse politieke partijen. 

Regulering

Door regulering en wetgeving is het aanbod van huizen zeer inelastisch. Dit betekent dat een verandering in de prijs van huizen nauwelijks een effect heeft op het aantal aangeboden huizen op de markt, omdat het alsnog niet rendabel is om meer huizen tegen betaalbare prijzen te bouwen. Aangezien de huurmarkt gemaximeerde prijzen heeft, hebben projectontwikkelaars grote moeite met het bouwen van sociale huurwoningen die niet verliesgevend zijn. Volgens Jacobs is de situatie zeer frustrerend: 'we weten waarom de markt niet functioneert. Er zijn twee manieren om de markt te herstellen: we laten de prijsrestricties varen, of we moeten bouwprojecten weer gaan subsidiëren. Politici spreken van "het stoppen van marktwerking in de huizenmarkt", wat vreemd is te noemen aangezien juist de huizenmarkt sterk gereguleerd is. Vraag en aanbod zijn verre van gelijk aan elkaar. Ondertussen vragen politici zich ieder jaar weer af waarom er veel te weinig huizen zijn'.