'De nieuwe belastingplannen zijn extreem teleurstellend'

Jacobs pleit al jaren voor een grondige herziening van het belastingstelsel. En in het regeerakkoord wordt met geen woord gerept over het verhelpen van de complexiteit van de vermogensbelasting. Dit is des te meer verbazingwekkend, omdat zelfs overheidsambtenaren hiervoor pleiten. Jacobs: ‘Voor mij als econoom is het simpel: alles waar je geld mee verdient en geen inspanning voor levert, wil je belasten. En alles waar je hard je best voor moet doen, wil je niet zwaar belasten.’ Nederland doet het echter andersom. ‘Wat we hier doen, is waar je niet hard je best voor doet licht belasten of zelfs subsidiëren. En waar je hard voor werkt, wél zwaar belasten. Zulke belastingen zijn schadelijker voor de economie én leiden ertoe dat de ongelijkheid groter wordt. Dan weet je dat je het niet goed doet.’

Ontwijking en verschuiving

Als iemand meer belasting betaalt over inkomen uit arbeid dan over inkomen uit vermogen, weet hij wat hem te doen staat: ervoor zorgen dat zoveel mogelijk inkomsten worden aangemerkt als inkomen uit vermogen, in plaats van als loon. 'Je krijgt zo welvaartsverlies in de economie, omdat mensen hun vermogensopbouw en beleggingsgedrag aanpassen. Maar je hebt ook belastingderving, omdat mensen de mazen in de wet opzoeken', zo legt Jacobs uit. Bovendien worden verschillende soorten kapitaal op zeer uiteenlopende wijze belast. De hypotheekrenteaftrek subsidieert de opbouw van eigen vermogen. Vermogenswinsten worden soms wel en soms niet belast. Spaargelden worden belast, maar tot nu toe op basis van een foutief, en nu onrealistisch hoog, rendement. 'Wat Nederland met dat fictieve rendement doet, is volkomen uitzonderlijk', zegt Jacobs. Box 2 zit boordevol vermogen. Lange tijd werd geschat dat er zo'n 200 miljard euro mee gemoeid zou zijn. Dat bleek een enorme onderwaardering. Volgens het CBS hadden box 2-huishoudens in 2019 samen 368 miljard euro aan vermogen, waarvan 96% in handen was van de top 10% van de huishoudens.

Er zijn verschillende methoden om vermogen te doen toenemen zonder er (veel) belasting over te betalen via box 2. Een ondernemer moet bijvoorbeeld belasting betalen als hij winst aan zijn onderneming onttrekt, maar de belasting is veel lager als het geld in de bv blijft. Daardoor keren bv-eigenaren vaak zo weinig mogelijk winst uit. 'Die bv’s zijn heel aantrekkelijk om als spaarpot te gebruiken', concludeert Jacobs. Bestuurders en managers kunnen gemakkelijk geld lenen van hun eigen onderneming om hun financiële toestand te handhaven. De vorige regering wilde het maximumbedrag van de leningen verlagen tot 500.000 euro, maar in het regeerakkoord is dit bedrag verhoogd tot 700.000 euro. Jacobs verwijst ernaar als een 'ongewenst douceurtje voor directeuren-grootaandeelhouders'. En: 'Als je die bv doorgeeft aan je kinderen, betaal je ook nog eens heel weinig schenkings- of erfenisbelasting’, zo legt Jacobs uit.

Doel

Jacobs wil uiteindelijk dat alle kapitaalinkomsten en -winsten worden belast, zegt hij. Tegen een vast tarief. Jacobs vindt het moeilijk te rationaliseren dat er, ondanks de toegenomen aandacht voor ongelijkheid, geen wijzigingen worden aangebracht in het belastingstelsel. Het gaat om een relatief klein percentage van de belastingbetalers, maar wel om een aanzienlijk bedrag aan geld en bezittingen. 'Ik merk dat politici hun vingers niet branden aan box 2. Als er bij gewone kiezers geen haan naar kraait en er wél een heel sterke lobby is, tsja, wat doe je dan als politicus?’