De balans tussen academische vrijheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid

Ruard Ganzevoort, rector van het Institute for Social Studies van de Erasmus Universiteit Rotterdam, leidt deze commissie. De CGS gaat de regels uitwerken en brengt daarna over elke samenwerking afzonderlijk advies uit, allereerst over de Israëlische samenwerkingsverbanden.  

Ganzevoort is al enige tijd bezig met het bedenken van een basis voor de ethische regels, naar aanleiding van eerdere vragen over samenwerkingsverbanden van onze universiteit – denk aan relaties met de fossiele industrie. Begin mei is met studenten en medewerkers een overzicht gedeeld van de samenwerkingen van EUR met Israëlische universiteiten. Het was en is niet de bedoeling dat deze informatie openbaar wordt om veiligheidsredenen. 

Academische boycot is te kort door de bocht 

Een proces waarin eerst wordt geïnventariseerd, nagedacht, gediscussieerd en pas dan beslist, wordt door demonstranten gezien als een vertragingstactiek. Ganzevoort legt uit dat dat absoluut niet zo is: “Ik snap dat er mensen zijn die zeggen: je moet er direct een punt achter zetten. Maar vanuit de verantwoordelijkheid die je als bestuur hebt, is dat te kort door de bocht. Je moet ook weten wat de negatieve consequenties zijn van het verbreken van die banden. En je moet consistent zijn in je redeneringen. Stellen we dezelfde vragen bij samenwerkingen met Amerikaanse universiteiten bijvoorbeeld?” 
De vergelijking met het uitbreken van de oorlog in Oekraïne wordt vaak gemaakt: toen verbraken Nederlandse universiteiten wel direct alle banden met Rusland. Ganzevoort geeft aan dat dat een ander geval was, omdat de Nederlandse overheid destijds sancties had ingesteld tegen Rusland. Daar is momenteel geen sprake van in de situatie in Israël en Gaza. Moet een universiteit zich met politiek bezighouden? “Daar zijn universiteiten heel terughoudend in en de commissie ook”, stelt Ganzevoort. 

Dilemma’s 

Ganzevoort noemt in NRC diverse dilemma’s waar de CGS onderweg naar het advies al tegenaan loopt. Zo zijn er zowel voor- en tegenargumenten te bedenken voor het al dan niet stopzetten van studentenuitwisselingen met Israëlische universiteiten of consortia waar instellingen uit veel meer landen dan alleen Nederland en Israël in zitten. Of denk aan een onderzoek naar een zeldzame ziekte samen met een Israëlische universiteit dat zou worden gestopt: de vraag is hoe je dat tegen elkaar afweegt.  
Niet alleen het onderzoek zelf, maar ook de instelling wordt bekeken door de CGS. Of er ruimte is voor kritische geluiden op zo’n universiteit kan bekeken worden – echter, als die ontbreekt, is dat niet zonder meer een reden om de banden te verbreken. “Want misschien leidt de samenwerking met Nederland ertoe dat er toch een beetje interne kritiek mogelijk is”, aldus Ganzevoort. 
Hij benadrukt dat deze kwesties hoge urgentie hebben, maar het lastig te zeggen is hoe snel de beslissingen kunnen worden genomen. "Ik zou willen dat ik ijzer met handen kon breken. De commissie wordt deze week geïnstalleerd en dan gaan we zo snel mogelijk aan de slag.”