Professor Claartje ter Hoeven van Erasmus School of Social and Behavioural Sciences onderzoekt hoe digitalisering het werk van mensen beïnvloedt. Samen met masterstudent Nadine Büchler en dr. Ward van Zoonen van de Universiteit van Amsterdam onderzocht zij bij twee grote internationale bedrijven wat constante bereikbaarheid op werk doet met het welzijn van medewerkers. Conclusie: niet veel goeds. We spraken haar over de oorzaken en gevolgen van 24/7 bereikbaar zijn en haar advies voor organisaties.
Hoe komt het dat we steeds langer bereikbaar zijn voor collega’s?
Technologie speelt natuurlijk een belangrijke rol. Door laptops en mobieltjes van de zaak is het heel makkelijk om ’s avonds, als je op de bank zit, nog even een mailtje te beantwoorden. Werk en privé gaan dan al snel door elkaar heen lopen. Een van de redenen dat mensen zich verplicht voelen om na werktijd bereikbaar te blijven, is omdat ze overdag ook werk en privé taken hebben gecombineerd. In coronatijden geldt dat al helemaal.
Welk effect heeft het constant bereikbaar zijn op het welzijn van werknemers?
Al dat bereikbaar zijn heeft een negatief effect op het welzijn van mensen. Ze worden minder fit wakker en voelen zich minder actief, ontspannen en opgewekt. Het is belangrijk om aan het einde van de dag afstand van werk te nemen, om zo de volgende ochtend weer vol energie aan de nieuwe dag te beginnen. Iedereen heeft dat nodig. Als je dat niet doet, gaat je welzijn achteruit.
Sommige mensen vinden het misschien juist wel prettig om werk en privé door elkaar heen te laten lopen. Is het constant bereikbaar zijn voor hen ook nadelig?
In de wetenschap wordt er inderdaad gesproken over zogenaamde integrators en segmentators. Oftewel mensen die ervan houden om verschillende levensdomeinen te integreren en mensen die hun werk en privé liever gescheiden houden. Maar uit ons onderzoek blijkt dat constante bereikbaarheid ook bij integrators een negatief effect heeft op hun welzijn.
Waarom is het moeilijk om aan het einde van de dag je werklaptop en mobieltje uit te zetten?
Wij vonden drie factoren binnen organisaties die ervoor zorgen dat mensen geneigd zijn om constant bereikbaar te blijven. Mensen nemen moeilijk afstand van werk:
- Als ze zich doorgaans graag conformeren aan de sociale norm, als iedereen het doet voel je je verplicht om het ook te doen;
- Door zichtbaarheid van de online communicatie van collega’s na werktijd;
- Doordat mensen het gevoel hebben dat hun constante bereikbaarheid een verlenging is van hun professionele identiteit.
Er is een klassiek voorbeeld van dat laatste punt bij een onderzoek naar een grote organisatie die schoenen verkoopt. De mensen die bij sales werken verkopen de schoenen, zij doen dus het werk wat de organisatie draaiende houdt. Mensen die bij de legal afdeling werken, die hadden meer moeite met de vraag “wat is de reden van ons bestaan?”. Het nut van hun functie zagen zij vooral in het ondersteunen van de sales medewerkers. Ze kregen dan ook het idee dat ze met hun laptop en mobiel van werk continu bereikbaar moesten zijn om echt van waarde te kunnen zijn. Als dat continu bereikbaar zijn onderdeel is van jouw professionele identiteit, dan dreigt het mis te gaan.
Hoe kunnen organisaties ervoor zorgen dat mensen hun werkdag ook echt op tijd afsluiten?
Mensen die een leidinggevende posities hebben kunnen hier een rol bij spelen. Het is belangrijk dat zij niet in het weekend mailen, want daarmee communiceer je: ‘dat is wat we hier doen, werken in het weekend’. Je moet het zo organiseren dat ‘down time’ geaccepteerd is.
Een manager van Google zei ooit: “There is no such thing as an important email.” Als iets belangrijk is, dan moet je maar bellen. Als dat je insteek is, dan ontstaat er ook geen cultuur waarin je het gevoel hebt dat je de hele tijd je mail moet checken.
Er zijn organisatie, zoals Boston Consultancy Group en Volkswagen, die echt beleid hebben over e-mail na werktijd. Bij Volkswagen Duitsland bijvoorbeeld werkte na 19:00 je e-mail niet meer. De vraag is of dat nou echt nodig is, want een enkele keer is het wel heel handig om na werktijd nog snel iets af te maken. Wat vooral belangrijk is, is dat er een klimaat heerst waarin diversiteit wat betreft bereikbaarheid oké is. Je wilt uiteindelijk gezonde medewerkers en duurzame inzetbaarheid van mensen.
Wat kunnen medewerkers zelf doen om makkelijker los te komen van werk?
Naast het uitzetten van de laptop en het mobieltje, laat ander onderzoek van dr. Lieke ten Brummelhuis zien dat het goed is om na werk iets te gaan doen, bijvoorbeeld sporten of afspreken met vrienden. Dat is in de coronatijd nog belangrijker omdat werk en privé nu nog meer door elkaar lopen.
Alles is in een ruimte terecht gekomen. Het momentje van naar huis rijden is er niet meer bij. Alhoewel, er zijn ook mensen die thuiswerken en zich toch in de ochtend netjes aankleden, in de auto stappen, een rondje rijden en dan weer voor hun huis parkeren om daar aan de slag te gaan. Voor hen werkt dat!
Biografie professor Claartje ter Hoeven
Claartje ter Hoeven is de wetenschappelijk directeur en coördinator van het interdisciplinaire onderzoek en masterprogramma ‘Organisational Dynamics in the Digital Society’. Haar onderzoeksinteresse gaat uit naar organisatie communicatie, digitale technologieën, arbeidspsychologie en welzijn van medewerkers.
Samen met de gemeente Rotterdam en collega’s van Bestuurskunde en Organisatie Psychologie, is ze betrokken bij de Kenniswerkplaats: Organisaties in een Slimme Stad.
- Professor
