Buurtgeleide COVID-19 respons in een Nairobiaanse ghetto

Focus op jeugd en veiligheid

Sinds augustus 2019 hebben verschillende buurt- en bewonersorganisaties in Mathare, de handen ineengeslagen met Slum Dwellers International in Kenia (SDI-K) in een collectief om een lokaal-gestuurd stedenbouwkundig project te ontwikkelen.

Het Mathare Special Planning Area Research Collective (MSPARC) richt zich op jongeren en veiligheid, aangezien jongeren vaak zowel slachtoffer zijn van als zelf betrokken zijn bij geweldsdelicten. MSPARC stelt dat infrastructuur en woningverbetering (door, met en voor Mathare) de lokale economie en (formele en informele) jeugdwerkgelegenheid zullen stimuleren, wat op zijn beurt de levensomstandigheden voor iedereen zal verbeteren.

Huidige huisvestingsomstandigheden

Ook nu nog zijn de meeste huizen in Mathare gebouwd van golfplaten, is er een gebrek riolering en toegang tot (schoon) water. De kleine rotsachtige steegjes tussen de huizen zijn glad van het rioolwater dat vaak uit de gebroken riolen opborrelt. Menselijk afval uit de hoger gelegen stadsdelen stroomt de ‘ghetto’ in via deze rioolpijpen, en als het regent komt dit afvalwater in de kleine huisjes terecht.

Tegelijkertijd draagt een gebrek aan overheidsdiensten zoals vuilnisophaaldiensten bij aan de plaatselijke onhygiënische en onwaardige levensomstandigheden, wat op brute wijze wordt geïllustreerd door de drie cholera-epidemieën die dit gebied het afgelopen jaar geteisterd hebben — cholera is een veelvoorkomende ziekte in Mathare die met name zeer jonge en zeer oude mensen treft. En nu is COVID-19 in Mathare aangekomen.

Een door de gemeenschap geleide COVID-19 respons

Lokale hygiëne- en veiligheidsproblemen zijn urgenter dan ooit nu de COVID-19 pandemie Kenia treft. Naast een afvalprobleem, een rioleringsprobleem en een waterprobleem, heeft Mathare één van de hoogste bevolkingsdichtheden in Nairobi en de meeste huizen van 3 bij 3 meter bieden onderdak aan minstens 4 mensen.

Na decennia van verwaarlozing door de overheid, realiseerden de ruim 10 gemeenschapsgroepen die in MSPARC samenwerken (waaronder Ghetto Foundation, het Mathare Social Justice Centre en Muungnao Wanavijiji) zich dat het aan hen was om met andere lokale bewoners solidariteit, veiligheid en zorgmechanismen te ontwikkelen om COVID-19 verspreiding tegen te gaan en de implicaties van de getroffen maatregelen het hoofd te bieden (zoals een avondklok, lockdown in verschillende delen van de stad en beperkte bewegingsvrijheid). Allerlei buurtorganisaties en -groepen (vrouwen, jongeren, bendes) werken met weinig middelen samen in een buurtgeleide COVID-19 interventie op het gebied van gezondheid, veiligheid en economie.

Een van de MSPARC-organisaties, Ghetto Foundation, heeft bijvoorbeeld een lokaal cash-transfer programma opgezet, met donaties van vrienden over de hele wereld. Dit leverde mensen, die na de strenge 'coronamaatregelen' van de overheid hun inkomen verloren, genoeg geld op om voedsel en medicijnen te kopen en huur te betalen. Daarnaast werken ze samen met veel andere groepen in voedseldonaties en zorgen alle MSPARC-organisaties ervoor dat er voor de 200.000 inwoners handwasstations, water en zeep beschikbaar zijn.

Het documenteren van politiegeweld

Hun werk houdt daar niet op. MSJC en Ghetto Foundation zijn ook betrokken bij het documenteren van politiegeweld als social justice centre. Al vóór COVID-19 stond Kenya hoog op de wereldlijst waar het om politiegeweld gaat, maar de laatste maanden is dit alleen maar toegenomen. Daarnaast grijpen ze ook in bij groeiende buurtspanningen (bijvoorbeeld tussen bendes) ter voorkoming van geweldsuitbarstingen door toenemende frustraties over gebrek aan inkomsten en groeiende honger.

MSPARC-organisaties onder leiding van de gemeenschap zijn niet gefinancierd.

Het is belangrijk om in gedachten te houden dat de door de MSPARC verenigde organisaties niet-gefinancierde gemeenschapsorganisaties zijn. Als collectief werken zij ook samen met lokale overheidsorganisaties (zoals de Mathare COVID-19 taskforce) om hen te begeleiden bij het beter inspelen op de behoeften van de bewoners van Mathare (zie foto van een infografiek van een aanbevelingsbrief).

Dringende aanbeveling aan de regering

De belangrijkste boodschap van MSPARC tot nu toe is, naast de meer voor de hand liggende toegang tot water en de oproep om een einde te maken aan het toenemende politiegeweld, de dringende aanbeveling aan de regering om samen te werken met lokale buurtorganisaties.

Veel van de pogingen van de regering om voedsel, maskers en handreinigers te verspreiden, hebben lokale ontvangers in gevaar gebracht vanwege de chaos die daaruit voortvloeide. Ook de geldovermakingen door de overheid worden geplaagd door corruptie, (onbepaalde) vertragingen en wanpraktijken, net als de werk-voor-geld projecten voor jongeren. Al deze initiatieven zijn ook erg exclusief omdat ze vaak via invloedrijke mensen in de buurt gaan en niet via collectieve en inclusieve netwerken, zoals die van MSPARC.

Zoals MSPARC in zijn brief met dringende aanbevelingen aangeeft:

“Community-led organizations know their community and are held accountable by them for an even, fair and safe distribution of donations and other items. They know best how to organize a safe and respectful manner in which items can be distributed to those most in need. We also urge that food delivery and any other type of support, like the cash donations, from the government be adequate, inclusive and on an ongoing basis.”

* Naomi van Stapele werkt samen met MSPARC aan community-led onderzoek, fondsenwerving en strategische planning. Daarnaast werkt zij sinds 2005 samen met de verschillende organisaties onder MSPARC in tal van door de community-led onderzoeks- en actieprojecten (CLRA).

Vital Cities and Citizens

Met het Erasmus Initiative Vital Cities and Citizens (VCC) wil de Erasmus Universiteit bijdragen aan de kwaliteit van leven in stedelijke gebieden. In vitale steden kunnen de inwoners hun levensdoelen bereiken door educatie, zinvol werk en deelname aan het publieke leven. De vitale stad is een platform voor creativiteit en diversiteit, een veilige ontmoetingsplaats voor verschillende sociale groepen. De betrokken onderzoekers focussen zich op een van de volgende subthema’s:

• Inclusieve Steden en Diversiteit
• Duurzame en Rechtvaardige Steden
• Slimme Steden en Gemeenschappen
• Veerkrachtige Steden en Stedelingen

VCC is een samenwerking tussen Erasmus School of Social and Behavioural Sciences (ESSB), Erasmus School of History, Culture and Communication (ESHCC) en International Institute of Social Studies (ISS).