"Bollywood slaat brug met India voor de Hindoestaanse gemeenschap"

Toen Apoorva Nanjangud van India naar Rotterdam was verhuisd, begon ze nietsvermoedend haar nieuwe buurt te verkennen. Op haar tweede dag belandde ze in een toko, waar tot haar verrassing veel Indiase producten in de schappen bleken te liggen. Maar vooral de muziek schetste haar verbazing, want er werd een geremixte versie van een van haar favoriete Bollywoodnummers gedraaid. "Het was een vreemde gewaarwording omdat Hindi-teksten vermengd waren met Caribische beats. Ik deed navraag bij de kassière en zij vertelde me dat haar overgrootvader uit India komt. Dat riep veel vragen bij me op en ze vertelde me over de Hindoestaanse gemeenschap.” 

Ze haastte zich naar huis om alles over deze bevolkingsgroep te weten te komen. Nanjangud gaf haar promotor te kennen dat ze deze groep graag wilde onderzoeken en zo werd de Nederlandse Hindoestaanse gemeenschap, waarvan ze daarvoor nooit had gehoord, het startpunt van haar promotieonderzoek naar Bollywoodtoerisme. Ze raakte gefascineerd door deze groep, die de grootste Indiase diaspora (mensen met wortels in India die in het buitenland wonen) in Europa is. De Hindoestaanse gemeenschap, kwam terecht in de toenmalige Nederlandse kolonie Suriname, en velen van hen kwamen naar Nederland na de onafhankelijkheid van Suriname in 1975.

Gids voor India 

Een belangrijk onderdeel van haar onderzoek is hoe Bollywood de banden met India versterkt voor de diaspora, zoals dus de Hindoestaanse gemeenschap. "Zij leven al verschillende generaties buiten India, maar voelen nog steeds een sterke band met het land. Ouders gebruiken Bollywoodfilms als een leidraad om hun kinderen meer te laten leren over India, dus Bollywood heeft echt een brugfunctie. Tegelijkertijd verwatert de connectie met Suriname en dat komt ook door de impact van Bollywood.”  

De dochter van de kassière bracht de onderzoeker in contact met de eerste paar leden van de gemeenschap en daarop vond ze veel respondenten. "Ze willen allemaal over Bollywood praten omdat het zo belangrijk voor hen is. Hindi-cinema geeft hen troost en een gevoel van identificatie. Sommige respondenten vertelden dat ze hiphop hadden geprobeerd, maar dat ze zich meer konden identificeren met Bollywood. Ik was zo geraakt door hun rijke verhalen. Een deelnemer vertelde me dat toen het vliegtuig landde, hij overal kippenvel kreeg en moest huilen. Velen hebben het gevoel dat ze thuiskomen als ze voor het eerst in India zijn, zelfs als ze daar geen directe familie hebben." 

Dit is een vorm van transnationalisme omdat veel mensen meer geassocieerd willen worden met hun broncultuur. Ze sprak met veel mensen die naar India waren gereisd met Bollywood als belangrijke drijfveer. Ze kreeg zelfs foto's van deelnemers die scènes uit populaire films naspelen. "In plaats van musea willen ze alle Bollywoodlocaties bezoeken, zoals filmsets of huizen van beroemdheden. Het vormt de rode draad van hun reisplan. Zo leren ze over tradities en lokale vieringen via film en het maakt hen trots op hun roots." 

Ontsnappen aan de sleur

Het is belangrijk om de omvang van Bollywood in het dagelijks leven in India te begrijpen. Volgens de onderzoeker is film een van de belangrijkste vormen van ontspanning. Films hebben vaak een musicalachtige sfeer met veel muziek en dans. Deze liedjes worden vaak erg populair, ook los van de films. Door een dans te leren kunnen kijkers een scène naspelen, wat bij andere filmgenres lastiger is. "Ze verbinden zich met beroemdheden op een emotioneel niveau en er is een zeer betrokken fanbase. Door zich te verkleden en scènes na te spelen, kunnen ze het scherm als het ware binnenstappen en tijdelijk ontsnappen aan hun dagelijkse leven, dat soms vol zorgen is, en voor even iemand anders zijn", legt Nanjangud uit. 

Bollywood en IJsland 

Steeds meer Bollywoodfilms spelen zich deels af in het buitenland, vaak in Europa of de VS. Dit veroorzaakt een nieuwe vorm van toerisme waarbij Indiërs naar locaties reizen waar bepaalde scènes zijn opgenomen. In Dubai is 's werelds eerste Bollywood-themapark geopend, dat vooral reizigers uit India aantrekt. Respondenten bleken vol trots om dit deel van hun cultuur in het buitenland aan te treffen. In 2015 werd een romantische videoclip opgenomen op een afgelegen plek in IJsland en de onderzoeker sprak met een tiental mensen die daar daadwerkelijk naartoe zijn gegaan. "Deze videoclip had een enorme impact en maakte van IJsland plotsklaps een romantische bestemming. Er werd zelfs een rechtstreekse vlucht gestart tussen India en Reykjavik." 

Nanjangud zelf is ook groot fan van Bollywoodfilms. "Ik voel me er sterk mee verbonden. Op dit moment voel ik me ook deel van de diaspora en ik gebruik films om mijn band met India te voeden", legt ze uit. Uit haar onderzoek bleek ook dat de meeste mensen die deel uitmaken van de diaspora liever zien dat films in India worden opgenomen, en niet in het buitenland. "Ze willen meer van India zien, niet van de westerse wereld. Films stellen hen in staat het alledaagse verschil dat zij waarschijnlijk in Europa voelen, op te heffen. Voor filmmakers is dit een beetje een dilemma, want Indiërs die in India wonen, willen graag meer te weten komen over westerse landen.”