Hoe kunnen basisscholen energie-ambassadeurs zijn voor hun wijken tijdens complexe energietransities? Deze vraag werd onderzocht door de TU Delft, die ontdekte dat scholen via educatie kinderen en hun gezinnen kunnen informeren en inspireren over de energietransitie in hun buurt. Geïnspireerd door deze resultaten werkten Erasmus Verbindt, Stichting TechnoTrend, Kinderfaculteit Pendrecht en Kinderaanpak Aardgasvrij Pendrecht samen om dit in de praktijk te verkennen in Pendrecht, een wijk in het zuiden van Rotterdam. In deze blog delen drie studenten van de Erasmus Universiteit Rotterdam, werkzaam bij Erasmus Verbindt, inzichten in het initiatief ‘Operatie Duurzaam Pendrecht’.
Een Duurzame Toekomst Opbouwen in Pendrecht
Basisscholen en hun leerlingen kunnen een stevige basis leggen voor energietransities in wijken, blijkt uit een onderzoek van de TU Delft (de Caluwé et al. 2020). Bewustwording rondom energiebesparing en gasloze wijken wordt essentieel naarmate meer gemeenten duurzame energie nastreven. Door duurzaamheid in projecten te integreren, leren leerlingen waarom en hoe de energietransitie nodig is. Deze kennis kan vervolgens ouders en buurtbewoners inspireren om mee te doen aan de transitie en co-creatieve initiatieven te ontwikkelen.
Op basis van deze inzichten organiseerden Erasmus Verbindt, Stichting TechnoTrend, Kinderfaculteit Pendrecht en Kinderaanpak Aardgasvrij Pendrecht een ‘projectweek’ over duurzame energie in de voorjaarsvakantie van 2024. Pendrecht, een multiculturele wijk in het zuiden van Rotterdam die streeft naar een gasvrije toekomst, was de ideale locatie voor dit project. Gedurende de week experimenteerden kinderen van verschillende basisscholen met het ‘bouwen’ van een duurzame wijk van de toekomst, met als doel hen te enthousiasmeren voor duurzaamheid en te informeren over de energietransitie.
Initiatieven als ‘Operatie Duurzaam Pendrecht’ zijn waardevol binnen de context van energierechtvaardigheid, omdat ze bijdragen aan eerlijke toegang tot betaalbare, betrouwbare en schone energie voor iedereen, met oog voor mogelijke ongelijkheden zoals milieu-impact en de verdeling van kosten en baten (Sovacool et al. 2016). Door energiegeletterdheid te vergroten via laagdrempelige initiatieven, kunnen gemeenschappen de energietransitie beter begrijpen en zich empowered voelen om actief deel te nemen.
Operatie Duurzaam Pendrecht Ontplooien
De projectweek vond plaats bij Kinderfaculteit Pendrecht, een van de projectpartners. Kinderfaculteit Pendrecht biedt gratis naschoolse lessen aan op verschillende gebieden, waaronder kunst, koken, technologie en milieu, aan kinderen van vier basisscholen.
Tijdens de voorjaarsvakantie bood het project een week vol activiteiten over duurzaamheid, met name energie. Elke dag werkten de kinderen aan een maquette van hun buurt en bedachten ze een ‘toekomstig Pendrecht’. Reflecties van de kinderen werden verzameld door ze hun meningen en ervaringen op zelfgemaakte handen te laten schrijven, die ze in een zelfgemaakte boom konden hangen. Deze methode stimuleerde hun denkprocessen zonder veel sturing.
De week was opgedeeld in dagelijkse thema’s met drie activiteiten waaruit de kinderen konden kiezen:
- De eerste dag draaide om planning en experimenten. Kinderen ontwierpen de indeling van de toekomstige buurt, verdeelden ruimte op de kaart, deden een speurtocht door de wijk en werkten in het 'experimentenlab.'
- De tweede dag stond in het teken van bouwen en ruimtelijke planning. Kinderen namen deel aan een 'dilemmaspel' over duurzaamheid en ontwierpen hun eigen plein in Pendrecht via een collage.
- De derde dag richtte zich op duurzame technologie. Kinderen maakten hun eigen windmolens en zonnehuizen om te leren over hernieuwbare energiebronnen. Ze kregen ook een rondleiding in de 'huiskamer' van de wijk om te leren over gasvrij wonen en isolatie.
- Dag vier draaide om kunst en cultuur. Kinderen gaven hun visie op het milieu weer via kunst en namen deel aan een duurzame kookles, waarbij ze leerden koken op inductie.
- Op de laatste dag was er een expositie waarbij kinderen hun werk aan familie en vrienden toonden, om ook hun huishoudens bij het project te betrekken en hen aan het denken te zetten over duurzaamheid.
De Voortzetting van het Project
Feedback werd verzameld via de zelfgemaakte handen, gesprekken met de 48 deelnemende kinderen en observaties van de belangstelling van familieleden tijdens de expositie. De reacties waren overwegend positief; kinderen genoten vooral van het knutselen en bouwen.
De projectorganisatoren waren enthousiast over de resultaten en besloten het project verder te ontwikkelen. Ze creëerden een reeks van negen lessen die momenteel na schooltijd aan twaalf leerlingen van de Kinderfaculteit Pendrecht worden gegeven. Deze lessen behandelen verschillende aspecten van duurzaamheid, zoals duurzaam koken (met seizoensproducten op inductie) en energie- en waterbesparing. Ondanks dat de kinderen na school minder energie hebben, blijven ze de lessen leuk vinden. Door de positieve reacties onderzoeken de organisatoren mogelijkheden om de lessen uit te breiden naar andere locaties in Rotterdam, vooral in wijken die de komende jaren gasvrij worden gemaakt. Zo hopen ze de gemeente te ondersteunen bij het creëren van kennis en bewustzijn rondom duurzaamheid.
Impact Uitbreiden
Tijdens de organisatie van Operatie Duurzaam Pendrecht werd duidelijk dat onderwijsinstellingen zoals Kinderfaculteit Pendrecht een grote impact kunnen hebben op het informeren en inspireren van kinderen en hun gemeenschappen over duurzaamheid. Hoewel er binnen reguliere onderwijsprogramma’s steeds meer aandacht is voor duurzaamheid, kunnen initiatieven die zich specifiek richten op de energietransitie, zoals de projectweek en daaropvolgende lessen, het begrip van kinderen over dit essentiële onderwerp aanzienlijk versterken. Het is cruciaal om deze initiatieven af te stemmen op de behoeften, interesses, culturele achtergrond en energie van de kinderen. Door deze programma’s ook in andere wijken te ontwikkelen, kan de betrokkenheid en het begrip van bewoners over lokale transities worden vergroot, waardoor de energietransitie inclusiever wordt en essentiële bewustwording binnen de gemeenschap verspreidt.
- Meer informatie
Operatie Duurzaam Pendrecht werd mogelijk gemaakt door Rabobank Rotterdam via de Coöperatieve Duurzaamheidsbijdrage.
Deze blog is geschreven door studenten van Erasmus Verbindt, betrokken bij de projectweek, en geredigeerd door Naomi Schrandt (JUSTRA-onderzoeker).
Literatuur
De Caluwé, M., van der Hofstad, P., Hoppe, T., & de Vries, G. (2020). Scholen als Energieambassade in de wijk: Actieonderzoek 2018-2019. Stichting Technotrend.
Sovacool, B., Heffron, R., McCauley, D. et al. Energy decisions reframed as justice and ethical concerns. Nat Energy 1, 16024 (2016). https://doi.org/10.1038/nenergy.2016.24
