Anders verantwoorden over patiëntveiligheid

Safety II: naar veerkrachtige zorgorganisaties

Safety II is een nieuwe benadering in het onderzoek naar patiëntveiligheid, die zich richt op de veerkracht van zorgteams en -organisaties. Veerkracht is hierin de eigenschap van een team of organisatie om te reageren, leren en anticiperen op variatie in het dagelijks werk. Binnen Safety II ligt de focus niet alleen op leren van wat fout gaat, zoals incidenten, maar op leren van de dagelijkse praktijk van zorg waarin dingen vaak goed en soms ook fout gaan. Voor het bevorderen van veerkracht van teams en organisaties is het van belang om processen van onderlinge feedback en reflectie binnen en tussen teams te versterken. In dit project werken we hieraan op specifieke zorgprocessen die deelnemende teams als belangrijk identificeren en waar een intrinsieke motivatie is om te verbeteren. Het project is een samenwerking tussen Erasmus School of Health Policy & Management (ESHPM), het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ), Amphia en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC).

Waarom het nuttig is om samen tijd te maken voor reflectie

Teams kiezen zelf een manier om op een specifiek zorgproces te reflecteren. Zo werkt het Geboortehuis Leiden binnen het project aan medicatieverificatie bij opname. In meerdere sessies hebben verpleegkundigen, verloskundigen en artsen dit proces met elkaar besproken: wie wat doet in het alledaagse, en hoe HiX (EPD) daarbij wordt gebruikt. En dat leverde onverwachtse inzichten op voor zorgverleners. Daniëlle van Baal, klinisch verloskundige: “Tot mijn grote verbazing werkt de verpleging in een ander deel van HiX dan wij; een deel dat voor verloskundigen en artsen niet toegankelijk is. Ook viel het me op over hoeveel schijven het voorschrijven en evt stoppen van medicatie gaat, dat één slordigheidje makkelijk op vele schijven doorwerkt zonder dat we dat goed door hebben of door het systeem gewaarschuwd worden.” En dat, terwijl het bij heel veel patienten toch goed gaat. Een uitdaging blijft wel om tijd te maken voor dit  gezamenlijke gesprek, bijvoorbeeld als artsen en verpleegkundigen met wisselende roosters betrokken zijn. Andere processen waaraan wordt gewerkt zijn decubituszorg door de Verpleegafdeling Neurologie, Neurochirurgie, NeuroCare (LUMC), instrumenten tellen op de OK (ETZ), doorstroom van patiënten op het acuut kort verblijf (ETZ), toediening van parenteralia bij Maag-Darm-Lever (Amphia), en early warning- en pijnscores bij vaatchirurgie (Amphia).

De rol van verantwoording in de organisatie

Vanuit de literatuur is bekend dat een open gesprek binnen teams beperkt kan worden door verantwoording aan hogere lagen binnen en buiten de organisatie. Daarom werken we in het project gelijktijdig aan het stimuleren van andere vormen van deze verantwoording. Projectleider dr. Jan-Willem Weenink van ESHPM: “Teams moeten zich vaak verantwoorden op basis van richtlijnen en indicatoren. Die bieden niet altijd ruimte voor gesitueerd handelen en maken een open gesprek over die processen soms lastig. De constatering dat het reflecteren op de dagelijkse praktijk door zorgverleners belangrijk is voor patiëntveiligheid, vergt dus ook reflectie van management op bestaande verantwoordings- en organisatieprocessen.”

Hoe verder?

Ruimte voor Veerkracht loopt tot en met september 2022 en in de komende maanden gaan teams in gesprek met het afdelings- en lijnmanagement. Daarin verkennen zij samen of en hoe de verantwoording anders kan worden ingericht zodat deze het reflecteren en leren faciliteert. Ook komen de zes teams in mei samen om geleerde lessen en ervaringen met elkaar te delen. Tot slot wordt nagedacht over de verbreding, inbedding en verspreiding van geleerde lessen uit het project. Daar waar het project nu focust op één thema binnen een specifiek zorgproces, is een volgende vraag hoe je binnen teams van specifieke zorgprocessen kunt verbreden naar kwaliteit van zorg in het algemeen, op welke manier de organisatie kan ondersteunen bij de inbedding daarvan, en hoe andere afdelingen binnen de organisatie eenzelfde aanpak kunnen oppakken.