Vorige week is het Multatuli-jaar van start gegaan. Het is 200 jaar geleden dat Eduard Douwes Dekker, die schreef onder het pseudoniem Multatuli (‘Ik heb veel geleden’), werd geboren. Zijn bekendste boek is zonder twijfel de Max Havelaar (1860). Deze aanklacht tegen de onderdrukking van de Javaanse bevolking door de lokale adel, gesteund door de koloniale grootmacht Nederland, werd van grote invloed op de politieke en maatschappelijke discussie rond het kolonialisme.
De Max Havelaar sloeg in als een bom. Voor- en tegenstanders meldden zich. Een fervent tegenstander was Willem Hoogvliet, die in zijn brochure Waarheen? Een woord aan de lezers van Max Havelaar (1860) al direct na verschijnen uiting gaf aan zijn misnoegen. [RLK B VIII 8:114] Hij prijst het boek uitvoerig als literair kunstwerk, maar verzet zich tegen het generaliserend karakter (‘alsof niemand regtvaardig ware dan Havelaar alleen’) en vooral tegen het opruiend karakter van het boek. Waarom niet een ‘voorzigtig schrijven’ gericht aan de koning in plaats van deze openbare aanklacht?!
Een jaar later verscheen Max Havelaar! Een beroep op de Nederlandsche vrouwen van Hagiosimandre (pseudoniem van de journalist Gerrit Broens Jr.). [RLK B VIII 7:130] Hij riep op de moedige, in armoede levende Max Havelaar [ofwel Multatuli, ofwel Eduard Douwes Dekker] financieel te ondersteunen: ‘Landgenooten! Het is onze pligt hem te steunen! […] het nationale geweten moet zuiver zijn, als eenmaal de geschiedenis zal vragen aan Nederland: “Wat hebt gij voor Max Havelaar gedaan?”. De oproep had overigens geen succes, zo moest de auteur later melden.
Het Leeskabinet bezit uiteraard verschillende edities van de Max Havelaar. Daaronder zijn de wetenschappelijke editie in twee delen uit 1992, het facsimile van het handschrift en een Engelse en zelfs een Indonesische vertaling. Bekijk hier de catalogus met de diverse edities.