De positieve impact van het landelijke programma Maatschappelijke Diensttijd (MDT) met honderden partners en meer dan 120.000 deelnemende jongeren, is evident. De Tweede Kamer heeft het onderzoeksrapport Maatschappelijke Diensttijd (MDT) over 2023 recentelijk ontvangen. Dit is niet het eerste rapport met positieve bevindingen hierover. In het hoofdlijnenakkoord wordt daarentegen voorgesteld MDT af te schaffen.
Wat is MDT?
Tijdens de Maatschappelijke Diensttijd (MDT) zetten jongeren tussen de 12 en 30 jaar zich vrijwillig in voor een ander. MDT is opgezet door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Dit in samenwerking met jongeren, maatschappelijke organisaties, de Nationale Jeugdraad (NJR), Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV), het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). In het regeerakkoord van 2017 is de invoering van MDT opgenomen. Na een periode van 2 jaar met experimenten is MDT in 2020 officieel gestart [bron: rijksoverheid.nl].
De positieve impact van MDT
Impact gaat altijd over hoe je effect bereikt bij wie. De impact van Maatschappelijke Diensttijd (MDT) is heel veelzijdig. Impact Centre Erasmus, Erasmus Universiteit Rotterdam, onderzoekt al drie jaar de impact. Met in 2023 meer dan 150 actieve projecten, verspreid over het hele land en over allerlei sectoren, zien zij veel verschillende effecten. Er zijn effecten op talentontwikkeling van deelnemende jongeren, ook is eenduidig is dat jongeren het belangrijker gaan vinden om zich in te zetten voor de samenleving. Misschien nog belangrijker is het effect dat jongeren tijdens hun MDT mensen ontmoeten van buiten hun eigen leefwereld, dat noemen we ook wel populair ‘ontbubbelen’. Ook heeft MDT effect op de samenleving, doordat jongeren zich inzetten voor verschillende maatschappelijke thema’s. Wanneer een jongeren bijvoorbeeld iets doen voor ouderen, is er een positief effect op het gevoel van eenzaamheid dat de oudere ervaart.
Naast deze bewijzen van positieve resultaten van het programma, zet Impact Centre Erasmus en MDT in op het faciliteren om samen te leren hoe MDT nog impactvoller kan zijn. Zo heeft Impact Centre Erasmus onderzoek gedaan naar hoe MDT (nog meer) bij kan dragen aan thema’s zoals burgerschapsontwikkeling, integratie en verminderen van eenzaamheid. Deze lessen worden teruggegeven aan de beleidsmakers van MDT binnen het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, en alle projecten, zodat zij hun programma’s kunnen verbeteren.
MDT is een programma dat verschillende groepen jongeren aan de samenleving verbindt en in staat is gebleken co-creatie tot stand te brengen tussen jongerenorganisaties, rijksoverheid, vrijwilligersorganisaties, maatschappelijke organisaties, onderwijsinstellingen, gemeenten, sociaal ondernemers, bedrijven, én fondsen. Sturen op impact betekent dat resultaten als deze meegenomen worden in beleid- en besluitvorming. Het is te hopen dat het nog niet te laat is voor het nieuwe kabinet om hun mening over MDT te herzien.
Het onderzoek naar de impact van MDT
Om de impact van een divers en grootschalig programma als MDT in kaart te brengen, heeft Impact Centre Erasmus langs grofweg drie stappen haar onderzoek ingericht: meten, onderbouwen en (sturen op) werkzame elementen.
Meten
Alle jongeren die deelnemen aan een MDT-traject wordt gevraagd om een vragenlijst in te vullen. Een vragenlijst bij de start, en bij de afronding van het traject. Vanwege de diversiteit van MDT worden in deze vragenlijsten vragen gesteld over algemeen geldende componenten die in ieder traject moeten terugkomen. Gezien de relatief korte looptijd – 80 uur voor een regulier MDT-traject - worden met deze vragenlijsten korte termijn effecten gemeten. Hiermee worden effecten bedoeld waarvan je kunt verwachten dat deze optreden na een traject van 80 uur. Bijvoorbeeld: jongeren die beter weten waar ze goed in zijn, en het belangrijk vinden zich in te zetten voor een ander. Deze korte termijn effecten geven al een eerste indruk van de impact van MDT.
Onderbouwen
Het is vervolgens van belang om uitspraken te doen over de impact van MDT op jongeren op de langere termijn en op het niveau van de maatschappij. Vaak wordt aangenomen dat het daarvoor noodzakelijk is om jongeren nog jaren na afloop van hun MDT-traject te blijven volgen om te zien of zij zich bijvoorbeeld blijven inzetten voor een ander en/of de samenleving. Dit is zeker een mogelijke manier om de langere termijn impact inzichtelijk te maken, maar het is de vraag in hoeverre dat in verhouding staat tot een traject van ‘slechts’ 80 uur. Ten eerste omdat het lastig kan zijn om effecten op langere termijn terug te voeren naar een relatief kort project, ten tweede omdat het weer extra belasting geeft op jongeren, en ten derde omdat het een zorgvuldig samengestelde controlegroep vergt om eventuele gevonden effecten tegen af te zetten. Dat vereist grootschalig, langlopend en kostbaar onderzoek.
Daarom onderbouwt Impact Centre Erasmus binnen MDT de lange termijn effecten op een andere wijze dan door direct te meten. In academische literatuur zijn verschillende grote maatschappelijke thema’s al uitgebreid onderzocht. Op basis van deze kennis kunnen uitspraken gedaan worden over de mate waarin bepaalde lange termijn effecten aannemelijk zijn.
Zo heeft Impact Centre Erasmus onderzoek gedaan naar hoe MDT bijdraagt (en nog meer kan bijdragen) aan thema’s zoals burgerschapsontwikkeling, integratie en verminderen van eenzaamheid. Door goed te begrijpen hoe bijvoorbeeld integratie wordt bevorderd, kan worden onderbouwd in hoeverre MDT een potentiële bijdrage levert aan dit grote maatschappelijke vraagstuk. Deze inzichten maken enerzijds aannemelijk dat MDT impact maakt. Anderzijds kunnen deze inzichten helpen om beleid te sturen zodat MDT uiteindelijk op een effectievere manier een bijdrage kan leveren aan verschillende thema’s.
Werkzame elementen
Waar het voorgaande onderdeel ‘onderbouwen’ meer ingaat op het feit dat MDT impact maakt, gaat dit onderdeel over werkzame elementen meer in op het hoe. Dus op welke manier maakt MDT dan precies impact? Om hier uitspraken over te doen zoekt Impact Centre Erasmus naar werkzame elementen. Met werkzame elementen worden onderdelen bedoeld binnen de projecten die bijdragen aan het succesvol bereiken van een doel. Op basis van literatuuronderzoek naar bepaalde thema’s of onderdelen van MDT worden werkzame elementen geïdentificeerd die laten zien hoe impact wordt bereikt.
Daarnaast onderzoekt Impact Centre Erasmus projecten die heel goed scoren op het behalen van korte termijn effecten om werkzame elementen en goede voorbeelden uit de praktijk van MDT op te halen. In het kader staat een voorbeeld uit de praktijk van MDT weergegeven.
Voorbeeld
Eén van de doelen van MDT is dat jongeren zich nu en later blijvend inzetten voor de ander en de samenleving. Vanuit literatuuronderzoek wordt duidelijk dat wanneer je op jongere leeftijd ervaring op doet met vrijwilligerswerk, dit de kans vergroot dat je ook op latere leeftijd vrijwilligerswerk doet. Belangrijke werkzame elementen hiervoor zijn dat de eerste ervaring met vrijwilligerswerk leuk is en dat je waardering ontvangt voor het vrijwilligerswerk. Hiermee kun je onderbouwen dat MDT de kans groter maakt dat jongeren later vrijwilligerswerk blijven doen, mits er wordt voldaan aan de twee voorwaarden: namelijk dat jongeren een leuke ervaring hebben en dat zij waardering ontvangen.
Deze twee elementen kunnen worden gemeten op de kortere termijn, waarmee vervolgens uitspraken gedaan kunnen worden over de langere termijn. Op deze manier wordt data over korte termijn effecten gebruikt om de impact op de langere termijn te onderbouwen. Ook stelt dit soort informatie in staat te leren en verbeteren. We weten nu namelijk dat het voor MDT projecten belangrijk is om waardering te uiten voor het vrijwilligerswerk en jongeren een leuke ervaring te bieden.
- Meer informatie
Ben je benieuwd naar het onderzoeksrapport over de impact van MDT? Via deze link kun je het hele
rapport lezen!- Gerelateerde content
