Het was twee uur 's nachts toen de telefoon ging bij Guido Imbens thuis in Californië; op het scherm stond dat er iemand uit Zweden belde. Binnen een minuut veranderde alles voor de Nederlands/Amerikaanse professor die was opgegroeid in de buurt van Eindhoven. Het telefoontje vertelde hem dat hij had de Nobelprijs voor Economische Wetenschappen voor 2021 had gewonnen en de prijs zou delen met zijn vrienden David Card en tevens getuige op zijn bruiloft, Joshua Angrist.
Er was geen tijd te verliezen. Het nieuws zou binnenkort bekend worden gemaakt aan de wereld op een persconferentie in Stockholm. Guido en zijn vrouw hadden een half uur om hun kinderen wakker te maken, het zijn broer en zus in Nederland te vertellen en zich klaar te maken; een filmploeg van Stanford University was al onderweg.
"Mijn zoons en dochter hielpen met het beantwoorden van de telefoon en het afhandelen van e-mails. Ze maakten zelfs roerei en pannenkoeken voor onze bezoekers," herinnert hij zich. "Ze moedigden me aan om mijn onderzoek in eenvoudige bewoordingen uit te leggen. De video is nu erg populair op YouTube. Ik heb dierbare herinneringen aan het samen beleven van die ochtend met Susan en de kinderen, het was echt bijzonder."
De Nobelprijs erkent Guido's prestaties in het destilleren van nieuwe inzichten uit de statistiek, binnen het vakgebied van de economie dat bekend staat als econometrie. Voor een van zijn projecten analyseerde hij de causale verbanden tussen de dienstplicht van jonge Amerikaanse mannen in het leger en latere inkomsten. Zijn tienjarige dochter Sylvia vat het samen in de video: "Je nam gegevens die helemaal niet voor jou bedoeld waren en gebruikte ze om verbazingwekkende conclusies te trekken.”
Guido Imbens en familie na het horen van het nieuws
Econometrie op Erasmus Universiteit Rotterdam
Econometrie vindt zijn oorsprong in baanbrekend onderzoek op het gebied van volksgezondheid in Londen. In 1855 ontdekte Dr. John Snow dat er meer gevallen van cholera voorkwamen op plaatsen met besmet water. Zijn bevindingen werden uiteindelijk gebruikt om de leefomstandigheden in de stad te verbeteren. Meer dan 75 jaar kwam een van de grondleggers van de nieuwe wetenschap Jan Tinbergen, die modellen ontwikkelde om economische processen te analyseren. De Nederlandse professor won de eerste Nobelprijs voor Economische Wetenschappen in 1969, 13 jaar na de oprichting van het Econometrisch Instituut aan de Erasmus Universiteit.
Guido blonk op de middelbare school uit in wiskunde, maar wist niet zeker of hij dit vak aan de universiteit wilde studeren. Hij kreeg een van Tinbergen's boeken te leen, ontdekte zijn concepten en de beslissing was gemaakt.
"Rotterdam was toonaangevend op het gebied van econometrie en bood een interessant programma. Hoewel ik er maar drie jaar heb doorgebracht en het een kleine groep was, heb ik genoten van mijn tijd aan de universiteit. We leerden de faculteitmedewerkers goed kennen en ze gaven echt om hun studenten. Op een dag gaf professor Tinbergen een openbare lezing, wat een groot evenement was en een hoogtepunt van mijn studie aan de Erasmus Universiteit."
Guido vervolgde zijn studie met een Master aan de Universiteit van Hull (VK) en een PhD aan Brown University in Providence, Rhode Island. Hij doceerde aan Tilburg, Harvard, de University of California Los Angeles en de University of California Berkeley voordat hij in 2012 naar Stanford verhuisde.
Toekomst van econometrie
Gedurende zijn hele carrière heeft de Nederlandse hoogleraar de missie van Erasmus ter harte genomen om positieve verandering in de samenleving te creëren, zelf een verschil te maken op het gebied van econometrie en de volgende generatie onderzoekers te onderwijzen:
"Ik heb altijd enorm gewaardeerd om met studenten te mogen werken. Ik vind het mooi om te zien hoe zij hun eigen onderzoekscarrière beginnen om de manier waarop we gegevens analyseren te helpen verbeteren. Ik geef ook nog steeds les. Tijdens mijn loopbaan heb ik beleidsmakers geholpen om betere beslissingen te nemen door de betekenis achter statistieken te begrijpen. Econometristen proberen nu door in toenemende mate gebruik te maken van big data bronnen onze conclusies nog transparanter, robuuster en geloofwaardiger te maken."
Er liggen nog veel meer uitdagingen in het verschiet: "Op dit moment staan data science en AI erg in de belangstelling en we zitten hier in Silicon Valley dicht op deze kwesties. Technologische verandering leidt tot ook ontwrichting. Tinbergen heeft hier onderzoek naar gedaan, waarbij hij stelde dat technologische vooruitgang op de lange termijn iedereen ten goede komt. In San Francisco worden bijvoorbeeld zelfrijdende auto's geïntroduceerd. Alles wijst erop dat dit zal leiden tot veiligere wegen, maar op korte termijn zal het problemen opleveren voor taxichauffeurs. Je kunt zeker zeggen dat er genoeg werk zal zijn voor econometristen in de toekomst."
Herinneringen aan zijn studententijd
De familie Imbens is trots op haar Nederlandse banden en reist twee keer per jaar naar Europa. Maar ook andersom erkent Nederland de man die zoveel heeft bereikt aan de andere kant van de Atlantische Oceaan. In maart 2023 werd Guido benoemd tot Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw in Den Haag. In november zal hij een eredoctoraat ontvangen van de Erasmus Universiteit tijdens de viering van haar 110-jarig bestaan.
Hoewel Californië ver weg is van Nederland, wordt Guido elke dag herinnerd aan zijn tijd in Rotterdam. Een oud, oranje bord met de woorden ‘Economische Faculteit’ geschreven in het Nederlands hangt op zijn kantoordeur. Een authentiek, zij het ongebruikelijk, aandenken aan zijn tijd als jonge student.