Promotie L. (Libby) Leher

Korte samenvatting van het proefschrift:

Dit proefschrift beschrijft het onderzoek naar de vraag of de liberale theorie van economische onderlinge afhankelijkheid van internationale handel en kapitaalstromen een bijdrage kan leveren aan duurzame vrede in het Midden-Oosten. Preciezer geformuleerd is de overkoepelende onderzoeksvraag: onder welke voorwaarden kunnen de voordelen van economische onderlinge afhankelijkheid de asymmetrie van het Israëlisch-Palestijnse conflict helpen overwinnen, en een duurzame vrede in het Midden-Oosten ondersteunen?

Het liberale vredesparadigma heeft het denken over conflictbeheersing lange tijd beïnvloed. Volgens dit paradigma moet vrede niet opgelegd worden, maar ontstaan tussen landen, gebaseerd op internationale handel en democratie. Dit idee was een theoretische en beleidsmatig relevante bouwsteen van de wereldorde van de 20e eeuw. Conflicten nemen thans echter toe en zijn langduriger, gewelddadiger, weerbarstiger, gefragmenteerder en asymmetrischer.

Economische prikkels zijn altijd gebruikt om 'niet-economische' doelen te bereiken; ze zijn een integraal onderdeel van de buitenlandse betrekkingen. Of ze nu worden ingezet als aanmoediging, straf/dreigement of beloning/belofte; economische prikkels worden al eeuwenlang toegepast om politieke, militaire en maatschappelijke doelen te bereiken. Het Midden-Oosten vormt daarop geen uitzondering. Het onderwerp van dit proefschrift is een goed voorbeeld: in het Israëlisch-Palestijnse conflict worden negatieve en positieve prikkels gebruikt om tot een oplossing te komen. Toen het vredesproces in het Midden-Oosten begin jaren ‘90 op gang kwam, werden economische prikkels (positieve en negatieve) ingezet om vooruitgang te boeken op weg naar vrede.

conomische overwegingen speelden voor zowel Israël als Palestina een centrale rol in hun streven naar een vredesovereenkomst. Afgezien van het economische aspect, werd de beslissing ook ingegeven door een streven naar een bredere verandering in de regio die zou leiden tot een nieuw Midden-Oosten. Het aangaan van officiële economische en vooral handelsbetrekkingen werd oorspronkelijk niet alleen beschouwd als een manier om economische banden te versterken, maar ook als aanjager voor het bereiken van duurzame vrede in de regio as geheel.

Dit proefschrift gaat over het eerste Oslo-akkoord uit 1993. Het doel van Oslo I was om economische ontwikkeling in de Palestijnse bezette gebieden te bevorderen door onderlinge economische afhankelijkheid te vergroten als eerste stap op weg naar een oplossing van het Israëlisch-Palestijnse conflict en het bereiken van stabiele vrede. Als onderdeel van het eerste Oslo-akkoord werd op 29 april 1994 een economische interim-overeenkomst tussen Israël en Palestina getekend. Deze overeenkomst, het protocol inzake de economische betrekkingen bij de Oslo-akkoorden (ook wel bekend als het protocol van Parijs) omvatte het juridisch kader voor de bilaterale economische betrekkingen tussen de strijdende partijen, en in veel opzichten werd aldus het economische stelsel dat sinds de bezetting in 1967 in de praktijk al functioneerde hiermee juridisch geformaliseerd. De stagnatie in het vredesproces leidde tot het vredesproces van Oslo, oorspronkelijk bedoeld als een interim-overeenkomst van vijf jaar als bouwsteen voor het permanente externe kader voor de economische ontwikkeling in Palestina, met het protocol als centraal onderdeel.

Dit onderzoeksproject bestrijkt ruim 30 jaar economische ontwikkeling en samenwerking tegen de achtergrond van het Israëlisch-Palestijnse conflict. Het startpunt is 1979 toen de Conferentie inzake handel en ontwikkeling van de Verenigde Naties (UNCTAD) resolutie 109 [V] aannam. Een ongekende stap omdat deze resolutie uitsluitend gericht is op de economische ontwikkeling van de Palestijnse gebieden. Hiermee is UNCTAD de eerste internationale organisatie die het gecompliceerde probleem van de ontwikkeling van de Palestijnse economie systematisch heeft onderzocht. Het onderzoek voor dit proefschrift loopt tot de periode waarin economische achterstelling en het tegenhouden van ontwikkeling de opkomst van Hamas in de Gazastrook mogelijk maakten, wat leidde tot de officiële breuk in Palestijns leiderschap tegen het einde van 2008. De voorspellingen van het economisch model gelden echter tot 2019, waarmee recentere ontwikkelingen in de regio worden meegenomen. Het onderzoek is afgerond en afgesloten op 30 september 2023.