Hoogleraar Gezondheidsrecht Martin Buijsen onderzocht de juridische mogelijkheid van een vaccinatieplicht. “Je kunt allerlei rechten inperken op basis van de volksgezondheid. Mits die inperking een wettelijke grondslag heeft, noodzakelijk en proportioneel is.”
Goed nieuws, dat coronavaccin. Maar hoe zorg je dat iedereen het ook gaat halen? Martin Buijsen, filosoof en hoogleraar Gezondheidsrecht, over verplichte vaccinatie. “Ik heb weinig twijfels over de uitkomst van deze discussie. Het geluid van de antivaxers zal het afleggen tegen het harde wetenschappelijke bewijs.”
Waarom is het van belang om na te denken over verplichte vaccinatie?
“Om enige vorm van groepsimmuniteit voor elkaar te krijgen, moet de vaccinatiegraad razendsnel boven de 80 procent gebracht worden. Uit een recent verrichte steekproef blijkt dat nog niet eens driekwart van de Nederlanders bereid is zich te laten vaccineren tegen Covid-19. Een andere indicator die we hebben is het enthousiasme voor het jaarlijkse vaccin tegen de seizoensgriep. In 2018, dat zijn de meest recente cijfers, meldde slechts 51 procent van de hoogrisicopatiënten zich voor de griepprik. Onder zorgpersoneel is dat 13 tot 28 procent. Het is moeilijk voorstelbaar dat je de benodigde vaccinatiegraad in het geval van Covid-19 zonder dwang, drang of intensieve voorlichting bereikt.”
Mensen voelen die urgentie nu toch wel wat steviger dan bij de jaarlijkse griepprik?
“In algemene zin wordt de urgentie van vaccinatie minder gevoeld, simpelweg omdat mensen niet meer bekend zijn met de grote gevaren van infectieziektes.”
U bent filosoof en jurist. Welke pet hebt u op als het gaat over verplicht vaccineren?
“Die van jurist. Ik heb onderzocht of het mogelijk zou zijn om een wet te maken waarmee je mensen dwingt zich te laten inenten. En ik heb gekeken of zo’n wet in strijd zou zijn met hogere mensenrechten, zoals die waaraan wij in Europese en internationale mensenrechtenverdragen gebonden zijn.”
En, botst die verplichte vaccinatie met de mensenrechten?
“Nee. Wij zijn partij in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Dat bevat een artikel dat stelt dat mensen recht hebben op leven, en dat wij verplicht zijn om maatregelen te treffen om dat leven te beschermen. Zo bezien – en daar is iedereen het wel over eens – moet een staat in elk geval een vaccinatieprogramma ter beschikking stellen. Maar er is een ook een artikel 8 dat zegt dat mensen recht hebben op een eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer, met inbegrip van lichamelijk integriteit. En een artikel 9 dat zegt dat mensen vrijheid van geweten en geloofsovertuiging hebben. Je zou kunnen beargumenteren dat een wet die mensen verplicht tot een vaccinatie in strijd is met die twee artikelen. Echter: de uitoefening van die rechten kan onder voorwaarden worden beperkt. Als de volksgezondheid in het gevaar komt bijvoorbeeld.”
Nederland kent nu geen verplichte vaccinatie toch?
“Nee. Het hele rijksvaccinatieprogramma is gebaseerd op vrijwilligheid, met uitzondering van een wetje dat van toepassing is op militairen. Maar er zijn landen, en die zitten in hetzelfde mensenrechtenverdrag als wij, die wel degelijk verplichte vaccinatie kennen. Frankrijk en Italië bijvoorbeeld.”
Hoe ver gaat die verplichting daar?
“Kinderen die niet gevaccineerd zijn, kunnen uitgesloten worden van bepaalde voorzieningen: kinderdagverblijf, school, ouders kan de kinderbijslag ontzegd worden. Dat is wat we over het algemeen verstaan onder verplichte vaccinatie. We plukken geen mensen van straat om ze fysiek te dwingen een inenting te ondergaan, uiteraard niet, maar we prikkelen ze om mee te doen. Ook in Nederland ligt een wet klaar die het mogelijk maakt voor kinderdagverblijven om ongevaccineerde kinderen te weigeren. Een soortgelijke wet is in Duitsland dit voorjaar al aangenomen. Maar dit zijn reacties op de dalende vaccinatiegraad bij ‘gewone’ infectieziektes. Zo’n wetje is bij lange na niet genoeg om het hele land snel te immuniseren voor Covid-19.”
Dit artikel is geschreven door Geert Maarse en gepubliceerd op 3 december 2020 in het EM. Wil je het hele interview lezen, bezoek dan de website van het Erasmus Magazine.
- Professor