De veelbesproken concentratie van kinderhartchirurgie van vier naar twee ziekenhuizen is van de baan. De rechter vernietigde donderdag het besluit van (ex-)minister Kuipers om deze zorg alleen nog te bieden in Rotterdam en Groningen. De uitspraak heeft ook grote gevolgen voor andere vormen van zorg.
Het vonnis heeft grote gevolgen voor de verdeling van de specialistische zorg in heel Nederland. En het leest als een enorme tik op de vingers voor Kuipers, die woensdag onverwacht zijn ontslag als minister aanbood. De zaak was aangespannen door de umc’s in Leiden en Utrecht, die de kinderhartchirurgie dreigden te verliezen.
De fundamentele reden om de hoogst ingewikkelde operaties in twee ziekenhuizen te concentreren was de zogeheten ‘volumenorm’ voor operaties van pasgeboren baby’s. De minister hield vast aan minstens zestig van dit soort operaties per ziekenhuis per jaar; pas dan zou de zorg op haar veiligst zijn. Maar dat uitgangspunt heeft de minister ‘onvoldoende onderzocht en gebrekkig gemotiveerd’, aldus de rechtbank Midden-Nederland.
Van voren af aan
Het betekent dat de discussie over de concentratie van de kinderhartchirurgie weer van voren af aan begint. De gevolgen van de uitspraak zijn ook voor de zorg buiten de kinderhartchirurgie groot, zegt Marco Varkevisser, hoogleraar marktordening in de gezondheidszorg aan de Erasmus Universiteit. Experts binnen en buiten de zorg zijn het erover eens dat concentratie van zorg, bij bijvoorbeeld oncologische zorg, ingewikkelde spoedeisende zorg en vaatchirurgie, grote voordelen kan hebben. Hoe meer specialistische ingrepen op één locatie gebeuren, hoe groter de ervaring van het team, en des te hoger de kwaliteit van zorg. Ook kan het met één groot team makkelijker zijn om een 24 uursrooster te vullen dan met meerdere kleine teams op verschillende plekken.
Maar door de uitspraak van de rechter wordt het nu ingewikkelder om knopen door te hakken over waar zorg geconcentreerd moet worden, aldus Varkevisser. De patiënt kan de dupe worden van die impasse.
Varkevisser: ‘Op grond van deze uitspraak kan VWS eigenlijk alleen nog concentratievraagstukken beslechten wanneer er volumenormen bestaan waarover geen enkele discussie is. En het moet ondubbelzinnig duidelijk zijn dat concentratie geen schadelijke neveneffecten voor andere vormen van zorg met zich meebrengt.’
Dat zal in de praktijk weinig voorkomen, ‘ook al omdat de ziekenhuizen die hun zorg verliezen en het daar niet mee eens zijn, alles in het werk zullen stellen om het tegendeel te bewijzen’. Tegelijkertijd zal het ministerie minder happig zijn om, wanneer de zorgpartijen er zelf niet uitkomen, als scheidsrechter op te treden, nu de juridische bewegingsruimte zo beperkt blijkt, en de kans op reputatieschade zo groot.
Gevolg: de partijen in de zorg zullen de concentratievraagstukken zelf moeten gaan oplossen – wat in het geval van de kinderhartchirurgie al dertig jaar niet is gelukt. Varkevisser: ‘Deze uitspraak kan leiden tot nieuwe impasses, of tot een soort kwartetspel tussen de ziekenhuizen waarbij een ziekenhuis alleen iets opgeeft als het ook iets terugkrijgt. Zo’n uitruil van private belangen levert voor het algemene belang niet altijd de optimale uitkomst op.’
Dit is een gedeelte van het Volkskrant artikel van Michiel van der Geest van 11 januari 2024.
- Professor
- Meer informatie
Ook in Trouw een bijdrage van prof.dr. Marco Varkevisser over de geschrapte concentratie van kinderhartchirurgie.