yESHPM (Young ESHPM) verwelkomde op een koude ochtend in december Rianne Letschert, hoogleraar victimologie en internationaal recht, voor een lezing die deel uitmaakt van een serie inspirerende ontmoetingen voor beginnende onderzoekers. Letschert – een van de jongste aangestelde rectores magnifici ooit in Nederland en 'Topvrouw van het Jaar 2019'– startte in Nederland het debat over diverse kwesties: gendergelijkheid, diversiteit en erkenning van en beloning voor academici. Hoe combineert ze deze bezigheden met een drukke baan als rector magnificus aan de Universiteit Maastricht? Een inspirerende monoloog over onvoorspelbare loopbanen, passie en de toekomst van de wetenschap.
Rianne Letschert maakt een opmerkelijk ontspannen indruk voor een rector van een universiteit die dit jaar niet alleen te maken had met een pandemie, maar ook met de nasleep van een cybercrisis. In deze tijden waarin videobellen soms de enige manier lijkt om te communiceren, vervaagt de grens tussen informeel en formeel. Met een klik op een knop ga je een ruimte binnen, en ook weer weg, terwijl je niet weet hoeveel mensen in die ruimte zijn en je valt direct in dat ene gesprek dat gevoerd wordt. Voor Sanne officieel de microfoon aan Rianne overdroeg, kletsten ze over plannen voor de kerstperiode. Letschert is een groot liefhebber van wintersport. Vorig jaar moest ze haar skivakantie overslaan vanwege de eerder genoemde cybercrisis, en we hoeven niet uit te leggen waarom ze dit jaar niet gaat. Dus wilden Letschert en haar familie tijd besteden aan het ombouwen van hun garage tot een officieel thuiskantoor. Een groter contrast met het 17e-eeuwse Franciscanenklooster waar ze normaal gesproken werkt, is niet voor te stellen.
In 2016 werd Letschert rector magnificus van de Universiteit Maastricht. Nu begint ze aan haar tweede termijn. Maar hoe kwam ze daar terecht? En welke aspecten speelden een belangrijke rol op haar weg naar de bestuurskamer? Laten we beginnen met te zeggen dat Letschert niet aan carrièreplanning doet. Ze zorgt altijd dat ze een teamspeler is en zichtbaar blijft, en de kansen aangrijpt die op haar weg komen. Tijdens het schrijven van haar masterscriptie vroeg haar promotor of ze wilde promoveren. Tijdens haar promotietraject hield ze zich bezig met zaken die niet per se betrekking hadden op haar wetenschappelijke carrière. Letschert zegt dat vrouwelijke kandidaten vaak meer investeren in buitenuniversitaire activiteiten dan mannen. Dit wierp voor haar zijn vruchten af, maar ze erkent: “In veel gevallen wierp het minder vruchten af dan bij mij.”
Na haar promotie vroeg diezelfde promotor haar om universitair docent te worden. Niet lang daarna werd Rianne benoemd tot onderzoeksdirecteur van INTERVICT, het International Victimology Institute in Tilburg. Na een aantal jaren raakte ze gefrustreerd over het feit dat ze niet meer subsidie kon krijgen en dat ze juniormedewerkers niet meer perspectief kon bieden. Dat was het moment dat ze duidelijk de grenzen zag van het academische systeem. Een academisch systeem waarin je, als je de juiste mensen kent, een functie kunt krijgen. Ze merkte op dat de manier waarop ze haar functies kreeg niet altijd even transparant of inclusief was. En dat is een van de dingen die ze graag veranderd ziet in de Nederlandse wetenschap.
Maar Letschert benadrukt dat falen ook haar niet vreemd is. Ze werd afgewezen voor elke beurs die je kon aanvragen. “Ik faal altijd vooruit. Niet alles perfect doen, maar ook zorgen dat ik dezelfde fout niet nog eens maak.” Ze zei tegen zichzelf dat als de volgende aanvraag weer niet zou worden toegewezen, ze de academische wereld zou verlaten. Maar uiteindelijk - en ze benadrukt dat het een gezamenlijke inspanning was - kreeg ze een Vidi. Dat zorgde voor veel media-aandacht en kort daarna werd ze gevraagd als decaan aan de Tilburg Law School. Tilburg was echter niet de enige universiteit die van haar had gehoord. Tijdens een autorit naar huis ging de telefoon. Aan de telefoon was een lid van de selectiecommissie die belast was met de taak om een nieuwe rector magnificus te vinden voor de Universiteit Maastricht, die informeerde of Rianne geïnteresseerd was in de functie. Dit vrouwelijke lid van de selectiecommissie verzekerde haar dat ze zou moeten solliciteren. En dat deed Letschert. “Laat ik het functieprofiel maar niet lezen”, bedacht ze, “want je kunt toch niet alle eisen afvinken.” En nog geen twee weken later was Letschert een van de jongsten ooit in Nederland die aangesteld werd tot rector magnificus.
Na al die jaren dat ze gebreken in ons systeem zag, kwam ze met deze aanstelling op een plek waar ze daadwerkelijk iets op nationaal niveau kon veranderen. Letschert was een van de leiders in de ontwikkeling van ‘erkenning en beloning’ en 2019 werd een witboek over dit onderwerp gepubliceerd. De kern van dit witboek is het voorstel voor een vernieuwd systeem van erkenning en beloning van competenties en talenten in de academische wereld, met een grotere diversiteit in loopbanen en academische profielen. Dit houdt een verschuiving in van solitaire erkenning van individualistische onderzoeksprestaties naar meer erkenning van prestaties op het gebied van onderwijs, leiderschap en impact. Dit omvat erkenning van gezamenlijke doelen en teamgeest.
Dit spreekt een groot aantal academici aan, maar er zijn nogal wat obstakels te nemen. “We hebben stabielere financiering nodig. Het meeste geld komt uit onderwijs, maar het aantal studenten groeit, en de geldbedragen niet. Dus neemt de werkdruk toe.” Deze onevenwichtigheid wordt al lang erkend, maar we moeten ons uitspreken om diegenen te overtuigen die onwillig staan tegenover veranderingen. Letschert stelt dat “de boven- en onderkant van de hiërarchie zich bewust zijn van de noodzaak van een verbeterd systeem, maar daar zit altijd een dikke laag mensen tussen, waarin deze stemmen verloren gaan.” Er zijn fundamentele veranderingen nodig, anders is dit academische systeem niet houdbaar. Kort gezegd: er liggen veel uitdagingen voor ons om de ontwikkeling van 'erkenning en beloning' te versnellen. Rianne Letschert roept ons, jonge academici, allemaal op om onze stem te laten horen en haar te helpen deze onvermijdelijke verandering te versnellen.
- Meer informatie
Young ESHPM (yESHPM) is de PhD-gemeenschap van ESHPM. Hun doel is om een ruimte te creëren waar promovendi uit verschillende secties elkaar kunnen ontmoeten en communiceren. Door regelmatig activiteiten te organiseren, functioneert yESHPM als een platform voor het delen van ervaringen, moeilijkheden en vragen met betrekking tot het promoveren bij ESHPM.
