Jaar in jaar uit groeien de zorgkosten harder dan de economie. Dat is de harde realiteit. Vooral de uitgaven aan ouderenzorg stijgen. En, zo bleek deze week, die kosten blijven oplopen. Als we daar niets aan doen tenminste. De oplossing ligt volgens minister van langdurige zorg Conny Helder (VVD) in de samenleving: we moeten meer voor elkaar zorgen, minder van de overheid verwachten.
Zorgeconoom Bram Wouterse gelooft daar niet zo in. Hij ziet wel degelijk manieren om kosten te besparen en om meer te betalen voor de zorg. "De samenleving vergrijst", zegt hij. "Dat betekent dat de lasten voor de ouderenzorg ook stijgen. De vraag is wat we onbetaalbaar vinden. En hoe we de kosten verdelen."
Op dit moment geeft Nederland 18 miljard euro per jaar uit aan ouderenzorg. Verandert er niets, dan zal dat jaarbedrag in 2040 meer dan verdubbelen naar 37 miljard euro. Ter vergelijking: dat is bijna evenveel als nu uitgegeven wordt aan onderwijs, en vijf keer zoveel als de uitgaven voor politie. In 2021 ging 2,3 procent van het bruto binnenlands product naar de ouderenzorg. Dat kan stijgen naar 3,6 procent in 2040.
"Als je iets breder naar de zorgkosten kijkt, zien we dat we nu 14 procent van het bbp uitgeven aan zorg", zegt zorgeconoom Wouterse. "Dus van elke euro die we met zijn allen verdienen, gaat 14 cent naar de zorg. Wanneer je dat doortrekt naar 2040 dan stijgt dit naar 20 procent. De meeste zorgkosten worden betaald vanuit inkomensafhankelijke premies. Als je ook die naar de toekomst doortrekt, dan gaat in 2040 meer dan 30 procent van het gezinsinkomen op aan de zorg. Dat is dus anderhalve dag per week werken."
De onvermijdelijkheid zit vooral in het personeelstekort, in 2040 zijn naar verwachting 367.000 extra zorgverleners nodig. "Dat is een grote opgave", zegt Wouterse. Maar ook daar ziet hij mogelijkheden: "We kunnen die opgave iets verkleinen door bijvoorbeeld meer krachten uit het buitenland te halen."
Minister Helder wil bezuinigingen voorkomen door in te zetten op het sociale netwerk, mantelzorg, innovaties en het zelfstandiger maken van ouderen. Daar is wat voor te zeggen, denkt zorgeconoom Wouterse. "Maar ik ben meer van het beleid", zegt hij. "De overheid kan sociale cohesie niet afdwingen. Het is heel mooi als we allemaal voor elkaar gaan zorgen, alleen ik zie dat niet overal gebeuren. In het centrum van Den Haag bijvoorbeeld, waar ik woon, zou dat best lastig zijn."
Het zou volgens Wouterse niet ondenkbaar zijn als burgers zelf wat meer voor hun zorg moeten gaan betalen. De vraag is hoe. Gaan jongeren voor ouderen betalen? Of moeten die het zelf oplossen? "Je zou de premies kunnen verhogen. Dat zou ervoor zorgen dat de werkende bevolking betaalt voor de steeds groter wordende groep ouderen."
Een andere mogelijkheid is volgens de deskundige dat vermogende ouderen zelf meer voor hun zorg moeten gaan betalen. Er zijn ook andere manieren om de oplopende kosten te ondervangen, zegt Bram Wouterse. "We hebben nu al inkomensafhankelijke premies. Maar we zouden ook een hogere erfbelasting in kunnen stellen. Of denk eens aan de vennootschapsbelasting."
Dit artikel is geschreven door Tobiah Palm en gepubliceerd in Trouw op vrijdag 7 juli.
- Universitair Hoofddocent