Inperking van de vrije artsenkeuze, is dat erg?

Het voorstel in het concept van het Integraal Zorgakkoord (IZA) ligt politiek uiterst gevoelig. ,,In 2014 heeft minister Edith Schippers het geprobeerd te regelen en dat leidde tot een kabinetscrisis. Later heeft minister Hugo de Jonge het een paar keer halfslachtig geprobeerd. Maar als puntje bij paaltje komt deinst iedereen terug. Vandaar dat ik heel benieuwd ben of met het instrument ’selectieve zorginkoop’, want daar hebben we het over, nu eindelijk wordt doorgepakt”, zegt Marco Varkevisser, hoogleraar marktordening in de gezondheidszorg aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. ,,Het komt weer prominent op de agenda omdat dit kabinet zwaar inzet op ’passende zorg’. Met dat containerbegrip wordt zorg bedoeld die daadwerkelijk goed is voor de patiënt, die het waard is bekostigd te worden en dus niet overbodig of onnodig is.” Voorbeelden van overbodige zorg zijn bepaalde knie- en staaroperaties. ,,Soms is het beter niet te behandelen of iets anders te proberen.” Het is volgens de 47-jarige professor uit Voorhout de bedoeling dat verzekeraars niet alleen budgettaire maar ook zorginhoudelijke afspraken gaan maken met zorgaanbieders. ,,Een logisch gevolg is dat verzekeraars niet meer automatisch met iedereen contracten afsluiten.” Volgens Varkevisser rust er een grote verantwoordelijkheid op de schouders van zorgverzekeraars. ,,Het mag niet een manier zijn om alleen maar op zoek te gaan naar de goedkoopste zorgaanbieders.”

Bijbetaling
Links- of rechtsom; er gaan hulpverleners buiten de boot vallen. ,,De consequentie is dat patiënten zonder bijbetaling wellicht niet meer bij die ene arts of fysiotherapeut terecht kunnen. De verzekeraars kunnen veel beter dan de individuele patiënten inschatten welke aanbieders kwalitatief beter, of iets goedkoper zijn. Verzekeraars zijn de penningmeesters van de zorg en beheersen namens ons allemaal de portemonnee. Zij vervullen namens ons de belangrijke rol van zorginkoper. ” In Nederland mag je zelf bepalen naar welke arts of hulpverlener je gaat. Bezoek je een zorgverlener met wie jouw zorgverzekeraar een contract heeft, dan betaalt de zorgverzekeraar die kosten. Wel heb je een eigen risico van 385 euro per jaar voor zorg uit de basisverzekering. Ga je naar een ’niet-gecontracteerde’ hulpverlener dan hangt het van je polis af of de behandeling wordt vergoed. De naturapolis en de budgetpolis zijn goedkoper, maar beperken je keuzevrijheid. Als je naar een niet-gecontracteerde zorgverlener gaat, wordt meestal 75 procent van de kosten vergoed. Bij de duurdere restitutiepolis krijg je doorgaans het hele bedrag terug, of de zorgverlener nou gecontracteerd is of niet. Door het schrappen van vergoedingen bij natura- en budgetpolissen voor niet-gecontracteerde zorg, wankelt de vrije artsenkeuze. ,,Een onbeperkte keuzevrijheid behoud je door een restitutiepolis af te sluiten”, werpt Varkevisser tegen. Die polis zal waarschijnlijk wel duurder worden. Zelf bepalen, wordt deels zelf betalen. ,,Niemand zal zeggen: ’Je mag niet naar die arts of dat ziekenhuis voor die specifieke behandeling’. Dat fundamentele recht staat niet ter discussie. Maar onbeperkte keuzevrijheid is niet gratis.”

Premies omhoog
Varkevisser vindt dat inperking van de keuzevrijheid ’negatief wordt geframed’. ,,Uiteindelijk is selectieve zorginkoop een instrument waarmee verzekeraars afspraken kunnen maken met aanbieders over zorg van goede kwaliteit tegen een betaalbare prijs. Dat is in het belang van ons allemaal. Want de rekening van zorgaanbieders die overbodige of onnodig dure zorg leveren, komt bij ons terecht. Dan gaan de premies omhoog en gaan we meer betalen voor de zorgverzekering. Ik heb geen glazen bol, maar anders loop je het risico dat de zorguitgaven uit de klauwen lopen.” Maar wordt de machtspositie van zorgverzekeraars niet veel te groot? ,,Als een zorgverzekeraar niet goed omgaat met zijn verantwoordelijkheid zal die worden afgestraft op de zorgverzekeringsmarkt. Als wij en masse ontevreden zijn over een verzekeraar, kunnen we eens per jaar overstappen”, relativeert Varkevisser. Ook de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) controleert het zorginkoopbeleid van zorgverzekeraars en toetst dat aan hun zorgplicht. ,,De angst dat je allemaal heel ver moet gaan reizen voor zorg is niet terecht.” Komt er geen tweedeling in het land? Aan de ene kant patiënten met een dikke portemonnee die zich een restitutiepolis kunnen permitteren en hun vrije artsenkeuze behouden en aan de andere kant patiënten met een kleine portemonnee die veroordeeld zijn tot een naturapolis en minder keuzevrijheid? ,,Voor mensen die meer te besteden hebben zal er altijd meer ruimte zijn om voor volledige keuzevrijheid te kiezen. Maar dat wil niet zeggen dat mensen die een goedkopere polis kiezen, en zich bij de keuze voor een zorgaanbieder laten leiden door hun zorgverzekeraar slechter af zijn. Integendeel zelfs.”

Kansen
Wat betekent dit voor zorgverleners? ,,Die lopen het risico dat als ze geen contract willen of kunnen afsluiten, minder patiënten krijgen. Maar voor hen zijn er ook kansen, want goede prestaties kunnen tot betere contracten en meer patiënten leiden.” Het conceptakkoord is naar betrokken zorgorganisaties gestuurd. Bedoeling is dat er voor Prinsjesdag een definitief akkoord op tafel ligt.

Dit interview is verschenen op donderdag 18 augustus 2020 in het Noordhollands Dagblad, De Gooi- en Eemlander, Haarlems Dagblad, Leidsch Dagblad en de IJmuider Courant.