‘Het coronavirus laat zien dat we de zorg niet aan de markt kunnen overlaten’

‘Marktwerking is een makkelijke zondebok’

Prof.dr. Marco Varkevisser: „Ik ben het niet eens met de stelling. In Nederland laten we de gezondheidszorg niet volledig aan de markt over. We hebben wel marktwerking, maar dat gaat gepaard met veel overheidsregulering. De coronapandemie is voor elk zorgstelsel in de wereld een uitdaging, marktwerking of niet. De omstandigheden zijn zo uitzonderlijk dat je je zorgstelsel daar nooit volledig op kunt toerusten.

Marktwerking is een makkelijke zondebok, dus je hoort veel politici roepen dat we daar van af moeten. Dat daarmee alle problemen opgelost zouden zijn, is simplistisch wensdenken. Het klinkt lekker en scoort electoraal goed, maar het doet geen recht aan de complexe werkelijkheid van de gezondheidszorg. We hebben in de gezondheidszorg een combinatie nodig van marktprikkels en overheidsregulering en dat is precies hoe we het in Nederland doen. Ik wijs ook altijd even naar het Verenigd Koninkrijk, waar binnen de National Health Service vrijwel geen marktwerking is. Tijdens de piek van de coronapandemie stonden de ambulances daar in de rij voor het ziekenhuis te wachten omdat er geen beschikbare bedden waren. Ook onder normale omstandigheden liggen patiënten daar bij de eerste hulp trouwens regelmatig in de gangen te wachten totdat ze geholpen kunnen worden.

De coronapandemie laat wel zien dat op bepaalde onderdelen meer overheidsregie nodig is. Om ons beter voor te bereiden op eventuele toekomstige pandemieën, dienen we onder overheidsregie te bepalen waar we extra reservecapaciteit neerzetten, hoe we dat gaan regelen en hoe we dat gaan financieren. Maar dat kun je allemaal prima doen in het zorgstelsel dat we nu hebben.”

‘Jaren na pandemie zullen veel bedden leegstaan’

„Op dit moment zouden we bijvoorbeeld gebaat zijn bij een hogere capaciteit van de intensive care. Maar in de jaren na de pandemie zullen veel bedden leegstaan. Dat kost geld en wellicht leidt de hogere capaciteit ook tot de neiging om de intensive cares te vullen met patiënten die daar beter niet terecht zouden kunnen komen.

Op bepaalde onderdelen is de marktwerking in de zorg de afgelopen jaren wel te veel doorgeschoten. Dan heb je het bijvoorbeeld over de wildgroei aan op snelle winst gerichte bedrijfjes in de thuiszorg of de jeugdzorg. Dit vraagt om extra regulering. Als je marktwerking introduceert in de zorg zonder dat de overheid zich er in voldoende mate mee blijft bemoeien, heb je een recept voor ellende. Maar andersom geldt dat ook: het is geen goed idee dat de overheid alles naar zich toetrekt, want ook de overheid is niet alwetend. Een combinatie van sturing door de overheid en marktwerking leidt tot betere uitkomsten dan een gezondheidszorg die alleen door de overheid of door de markt geregeld wordt.”