Niet meer in staat zijn om zelfstandig naar de wc te gaan, en toch géén toegang krijgen tot een plek in het verpleeghuis. De wachtlijsten voor verpleeghuizen zijn momenteel zo lang, dat mensen die op papier in aanmerking komen voor een plek, in de praktijk toch geen kamer krijgen. Dat is problematisch, zeggen deskundigen, want deze mensen krijgen nu vaak niet de juiste zorg: de thuiszorg kan niet vaak genoeg langskomen, of ze wonen in huizen die eigenlijk ontoegankelijk zijn voor mensen in rolstoelen of rollators. Daardoor gaan ouderen harder achteruit dan wanneer ze wel de juiste hulp zouden krijgen.
Om te bepalen of een oudere recht heeft op een plek in een verpleeghuis wordt gebruik gemaakt van de zogenoemde zorgzwaarte indicatie (zzp). Wanneer iemand 'genoeg' ziektebeelden heeft voor een indicatie, dan wordt de zorg voor diegene betaald vanuit de Wet langdurige zorg. Vroeger had je indicatie 1, 2 en 3 - vaak goed voor een plek in een ouderwets bejaardentehuis. Die indicaties zijn afgeschaft. Vanaf 4 heeft iemand nu recht op een plek in een verpleeghuis. In de tijd dat diegene op de wachtlijst staat wordt de zorg die hij of zij thuis krijgt ook vanuit de Wet langdurige zorg betaald.
Maandag zei minister van langdurige zorg in deze krant dat de overheid de crisis in de ouderenzorg niet gaat oplossen. We moeten meer voor elkaar gaan zorgen, zei Conny Helder. Een van de dingen die ze laat onderzoeken is of het mogelijk is om ouderen ook op papier pas vanaf de zogenoemde zorgzwaarte-indicatie 5 (dat zijn mensen met zware dementie, die soms niet meer weten wie ze zelf zijn) toe te laten in het verpleeghuis. Daarnaast zou er dan beleid gemaakt kunnen worden voor de mensen die nu tussen wal en schip vallen.
In de steek
Maar de vraag rijst of aangepast beleid wel de oplossing is voor deze groep mensen, of dat het kabinet, mocht deze regel doorgevoerd worden, hen in de steek laat.
Volgens Bram Wouterse, universitair hoofddocent zorgeconomie aan de Erasmusuniversiteit in Rotterdam, staan er nu bijna vijfduizend mensen met zzp 4 op een wachtlijst. Het kabinet kan bezuinigen door hun zorg niet meer vanuit een centrale wet te betalen, zegt hij. "Maar dan moeten zij wel op een andere manier hulp krijgen."
Want deze ouderen hebben vaak meerdere ziektebeelden, denk aan vergevorderde parkinson, waarmee je op gezette tijden medicijnen moet nemen. Vaak kunnen deze ouderen wel een uur of twee alleen blijven, maar niet veel langer - dan gaan ze dwalen of vergeten ze hun geneesmiddelen. "Deze mensen hebben veel baat bij de structuur die ze in een verpleeghuis zouden krijgen", legt specialist ouderengeneeskunde Jacqueline de Groot uit. "Het is een kwetsbare groep die op dit moment niet de zorg krijgt die hij nodig heeft. Deze ouderen zijn niet in staat om dat zelf te regelen. Dat is vooral erg voor de mensen die niet zoveel familie en vrienden hebben."
Er zou wat te zeggen kunnen zijn voor het aanpassen van de regelgeving, zegt een woordvoerder van de vereniging van zorgorganisaties ActiZ. Het is volgens hem belangrijk dat het beleid past bij de praktijk. Hoogleraar Wouterse noemt speciale woningen met hoge toiletten en brede gangen als mogelijke opvangoplossing voor mensen met zzp 4. Maar hij maakt daarbij een belangrijke kanttekening: er zijn nog niet voldoende van dergelijke woonvormen voor senioren (tussen het maken van plannen en oplevering van zo'n huis zit vaak 5 tot 7 jaar). Tegelijkertijd is de zorg aan huis die de indicatie 4-mensen nodig hebben er ook nog niet.
Haast onmogelijk
Bovendien zou het aanpassen van de regels betekenen dat deze ouderen niet meer vanuit de centraal geregelde wet hulp krijgen, maar van de gemeenten en de zorgverzekeringswet. "Daar zorg aanvragen is nog ingewikkelder", zegt zorgeconoom Wouterse. "Wanneer iemand laaggeletterd is, of geen goed netwerk heeft, is dat haast onmogelijk. Dat zien we nu al vaak fout gaan." Daarbij is de wijkverpleging er op dit moment nog niet op ingericht zo veel bij iemand aanwezig te zijn. Laten we er eerlijk over zijn, zegt Wouterse, "de toegang tot de verpleeghuiszorg afschaffen voor mensen met een zzp 4 is een vrij harde maatregel."
Dit artikel is geschreven door Tobiah Palm en gepubliceerd in Trouw op woensdag 5 juli.
- Universitair Hoofddocent