Promotie T.S. (Tessa) van Dijk

Korte samenvatting: 

Banken en zorgverzekeraars spelen een onmisbare rol in de Nederlandse gezondheidszorg. Banken voorzien zorgorganisaties van kapitaal om te bouwen, te investeren en te innoveren, terwijl zorgverzekeraars zorg inkopen en vergoeden. Deze financiële relaties maken zorg mogelijk en dragen bij aan de toegankelijkheid en betaalbaarheid ervan. Ondanks hun belangrijke rol en de toenemende afhankelijkheden in de zorg, is er weinig aandacht voor banken en zorgverzekeraars in onderzoek en beleid. Dit proefschrift ontrafelt daarom de rollen, dynamieken en praktijken tussen banken, zorgverzekeraars en zorgorganisaties. Ik refereer naar dit geheel als de financiële arena van de Nederlandse gezondheidszorg. 

Dit proefschrift belicht verschillende aspecten van de financiële arena door gebruik te maken van zowel kwalitatieve als kwantitatieve onderzoeksmethoden. Er is gekeken naar de veranderende institutionele context waarin banken, zorgverzekeraars en zorgorganisaties opereren, zoals stelselwijzingen en beleidshervormingen in de zorg en internationale regelgeving die is ingesteld naar aanleiding van de financiële crisis. Daarnaast is onderzocht hoe bestuurders hun financiële stakeholders percipiëren in termen van macht, legitimiteit en invloed, en is de situatie van financiële nood bij zorginstellingen geanalyseerd. 

De bevindingen tonen aan dat de rol van banken en zorgverzekeraars de afgelopen decennia is veranderd en hun invloed op de zorg is toegenomen (financialization). De rol van banken wordt hierbij nauwelijks ter discussie gesteld, terwijl zorgverzekeraars kampen met een legitimiteitsprobleem en gespannen relaties met zorgorganisaties. De dynamiek tussen zorgverzekeraars en zorgorganisaties belemmert daarmee ook noodzakelijke veranderingen en samenwerkingen. Daarnaast heeft de onverwachte invloed van internationale regelgeving in combinatie met nationale stelselwijzingen, de financiële arena van de Nederlandse gezondheidzorg aanzienlijk veranderd. Door beide ontwikkelingen zien we dat financiële risico’s niet worden gemitigeerd met maatregelen, maar juist door banken worden doorgeschoven naar zorgorganisaties. Daarmee is het denken in financiële risico’s en het willen managen van die risico’s ingebed in de zorgsector en heeft het tot een nieuwe besturingspraktijk geleid. Dit heeft zorgorganisaties er enerzijds toe gedwongen te professionaliseren op financieel en operationeel vlak. Tegelijkertijd moeten we oppassen voor het gevaar dat die financiële gedrevenheid en de focus op financiële risico’s niet andere belangrijke waarden in ons zorgstelsel overstemt. Ten slotte, situaties van financiële nood bij zorgorganisaties leggen onderliggende motieven en machtsdynamieken tussen banken, zorgverzekeraars en zorgorganisaties bloot. Het zijn uiteindelijk banken en zorgverzekeraars die in belangrijke mate kunnen bepalen waar zorg wordt geleverd en onder welke voorwaarden. 

Dit proefschrift laat zien dat de financiële wereld nauw verbonden is aan de wereld van de gezondheidszorg. Het is daarom belangrijk om financiële stakeholders te betrekken bij zorgbeleid, -praktijk en -onderzoek omdat samenwerking met hen cruciaal zal zijn voor het aanpakken van toekomstige uitdagingen in de zorg.