Werk hervormen: perspectieven uit de wetenschap over degrowth, post-growth, post-kapitalisme en vakarbeid

Op dit moment gaat betaald werk vaak over het creëren van producten voor de markt en het verkrijgen van financieel rendement. Arbeidstijd wordt sterk geassocieerd met druk op het klimaat, aangezien landen met langere arbeidstijden meer hulpbronnen verbruiken en meer koolstof uitstoten. Bovendien zijn veel banen van lage kwaliteit, onderbeloond, onzeker, stressvol of overgemanaged. Daarom is het belangrijk om na te denken over alternatieve manieren om werk te organiseren die zowel het persoonlijk welzijn kunnen verbeteren als de druk op het milieu kunnen verminderen.

Degrowth en post-growth 

Degrowth- en post-growthgeleerden pleiten voor een vermindering van de betaalde arbeidstijd, hetzij door vier werkdagen per week, werkdagen van zes uur of langere vakanties. Ze argumenteren dat deze maatregel kan leiden tot een hogere levenskwaliteit en een lagere uitstoot van broeikasgassen, vooral als het gepaard gaat met duurzame consumptiepraktijken en een duurzaam beleid. 

Een ander belangrijk onderwerp in de degrowth- en post-growthwetenschap is de noodzaak om de verbeeldingen van werk uit te breiden, wat betekent:  het erkennen en waarderen van onbetaalde activiteiten, alsook werken om individuele en gemeenschapsbehoeften te voorzien in plaats van werken om winst te genereren en kapitaal te accumuleren. Geleerden benadrukken dat het produceren van materiële rijkdom geen doel op zich moet zijn, maar een middel om levensonderhoud in stand te kunnen houden.

Postkapitalisme 

Onderzoek over postkapitalisme benadrukt vaak het belang van economische democratie wanneer arbeiders een stem hebben in het bepalen van productieprocessen en de verdeling van winst. Wetenschappers die bijvoorbeeld coöperaties in Argentinië bestudeerden, ontdekten dat collectieve verantwoordelijkheid leidt tot een groter saamhorigheidsgevoel en een meer humane werkomgeving.

Heel vaak blijven gepubliceerde artikelen echter op een hoog abstractieniveau met theoretische debatten over automatisering van werk en daardoor meer vrije tijd, evenals over de invoering van een universeel basisinkomen. Er is geen overeenstemming over deze onderwerpen en sommige wetenschappers staan nogal kritisch tegenover deze voorstellen.

Net als in de degrowth-literatuur zien we pleidooien om de onderliggende logica van het kapitalisme aan te pakken met als doel de focus te verschuiven van de abstracte reproductie van waarde uitgedrukt in monetaire termen naar de concrete reproductie van leven. Een van de argumenten waarom zo'n verschuiving belangrijk is, wordt aangedragen door Browne: "In de kapitalistische tijdseconomie lijkt zorg voor iedereen altijd te duur, ondanks het evidente sociale nut ervan". Om deze logica om te keren, wordt voorgesteld om legitimiteit te verlenen aan productie die sociaal welzijn creëert in plaats van een succesvolle verkoop.

Ambacht

In ons overzicht van literatuur over ambacht en werk ontdekten we dat makers meer voldoening halen uit hun werk als ze autonomie hebben over de uitvoering van taken en betrokken zijn bij het besluitvormingsproces van het bedrijf. Verschillende empirische artikelen tonen aan dat ambachtslieden een diepe band en betrokkenheid met hun werk ontwikkelen door de manier waarop ze worden opgenomen in verschillende aspecten van de productie: van ontwerp tot handmatige uitvoering. Materialen, gereedschappen en machines worden onderdeel van betekenis- en waardecreatieprocessen, omdat ambachtslieden inspiratie halen uit de materie door te experimenteren en een originele vorm en context te bestuderen. Een andere interessante bevinding is dat de praktijken van ambachtslieden geworteld zijn in een soort intergenerationeel denken dat hard nodig is om duurzaamheidsuitdagingen op te lossen. Door bijvoorbeeld traditionele bouwtechnieken toe te passen, voelen steenhouwers zich verbonden met zowel het verleden alsook de toekomst, en hun werk zal nuttig blijven voor toekomstige generaties.

Cross-learning 

Ons onderzoek toont aan dat degrowth-, post-growth-, postkapitalistische en ambacht geleerdheid elkaar op verschillende niveaus kruisen en overlappen. Gemeenschappelijke thema's die uit onze analyse naar voren kwamen zijn onder andere autonomie, dealienatie en waardecreatie. In het artikel bespreken we ze allemaal, maar we richten ons hier kort op het onderwerp waardecreatie. Ambachtelijk werk is niet alleen warenproductie. In feite creëren ambachtslieden meerdere soorten waarde, waaronder de reproductie van cultuur, erfgoed, kennis, vaardigheden en het onderhouden van vertrouwen en menselijke verbondenheid. Deze meervoudige waardecreatie sluit goed aan bij de ideeën van degrowth en postkapitalistische wetenschappers over bottom-up definities van waarde die de (re)productie van leven ondersteunen in plaats van kapitaalaccumulatie. 

Ten slotte ontdekten we dat onzekerheid een wijdverspreid fenomeen is voor ambachtslieden die actief zijn in de kapitalistische markteconomie. In de economie die gebaseerd is op efficiëntie, hoge productiviteit en concurrentie, kunnen ambachtslieden het zich vaak niet veroorloven om genoeg tijd te besteden aan resonante relaties met het gereedschap, de materialen en hun gemeenschap, tenzij ze de grenzen tussen vrije tijd en werk vervagen, wat in sommige gevallen leidt tot zelfuitbuiting. Er zou een systemische verandering nodig kunnen zijn om tot dit soort werken en leven te komen. Degrowth en postkapitalistische studies bevinden zich in een vroeg stadium van het uitwerken van concrete voorstellen om de verandering mogelijk te maken, maar deze moeten verder empirisch onderzocht worden om te begrijpen of ze goed aansluiten bij de realiteit van arbeiders.

Wij geloven dat de discussie over het transformeren van werk essentieel is in de context van duurzaamheidstransformatie. Er wordt niet alleen gesproken over de transformatie van werk, maar ook over transformatie door werk. In dit geval zou het vrijmaken van de zeggenschap van werknemers door beslissingsrecht en een resonante relatie met de materiële wereld een kritieke component kunnen zijn voor het herontwerpen van productieprocessen voor het welzijn van mens en milieu.