Wat weten we over inkomens in creatieve sectoren in Nederland?

Inkomensverschillen binnen creatieve sectoren

Inkomensverschillen binnen creatieve sectoren kunnen verklaard worden door een combinatie van factoren. Op individueel niveau zijn dat inkomenspositie, socio-demografische variabelen, en ondernemende kwaliteiten. Zzp’ers verdienen minder dan werkenden in dienstverband en eigenaren/directeuren. Door de aantrekkelijkheid van creatief werk nam de omvang van creatieve arbeidsmarkten in de tien jaar voor de pandemie toe, vooral in de vorm van zzp’ers. Die zetten zelden de stap naar eigenaar/directeur bij gebrek aan kennis, financiering en rolmodellen, of omdat ze niet willen inboeten aan autonomie. Voor zzp’ers en mkb’ers in creatieve sectoren geldt dat ondernemende kwaliteiten zoals ondernemend zelfvertrouwen, kansenherkenning en het durven nemen van risico’s een gunstige invloed hebben op verdiensten. Binnen de creatieve sectoren zijn er ook inkomensverschillen. Inkomens bij organisaties waarin de artistieke of culturele waarde meer centraal staat en er behoefte is aan tussenschakels die de onzekerheid over de kwaliteit van producten wegnemen (zoals in podiumkunsten, visuele kunsten, musea) zijn vaak lager dan die in sectoren waarin producten en diensten gemakkelijker leiden tot commerciële opbrengsten, en die baten bij digitale reproduceerbaarheid of directe transacties met de consument (zoals in ontwerp, architectuur, games).

Oplossingsrichtingen voor lage inkomens

Het individuele verdienvermogen kan opgekrikt worden door het ontwikkelen van ondernemerschapsvaardigheden, het stimuleren van organisatievorming en collectieve emancipatie (vb. prijsafspraken en minimumtarieven), en beleid dat afgestemd is op flexibele werkvormen dat gecombineerde inkomsten toelaat. Echter, zonder een toename van het verdienvermogen wordt toetreding voor nieuwkomers moeilijker en/of worden werkenden uit de arbeidsmarkt geduwd, vooral die in zwakkere posities zoals zzp’ers en vrouwen. Een bredere waardering van creativiteit en verbeeldingskracht in de aanpak van maatschappelijke uitdagingen en in innovatieve financiering, zoals crowd funding, bieden kansen op een beter verdienvermogen.

Objectief verdienvermogen versus subjectief welbevinden

Dit rapport stelt dat afgestapt moet worden van het hardnekkige (zelf)beeld van de unieke creatieveling die anders is dan ‘ondernemenden’ in andere sectoren. En dat het onderwijs, beleid, sector en werkenden samen in staat zijn bij te dragen aan het objectieve verdienvermogen in creatieve maar ook andere sectoren. Waarin werkenden in creatieve sectoren verschillen van werkenden in niet-creatieve beroepen is de tevredenheid met hun werk. Die tevredenheid komt voort uit de waarde die gehecht wordt aan de creatieve vrijheid om zelf te kunnen bepalen wat iemand wil produceren. Op die manier articuleert het onderzoek dat werk in creatieve sectoren de toenemende prioritering illustreert van werkenden voor een subjectief welbevinden boven een objectief verdienvermogen, en ze daarvoor financieel willen inboeten. Tot slot is het zeer waarschijnlijk dat de pandemie eerder onder het voetlicht heeft gebracht hoe werk in creatieve sectoren georganiseerd en beloond werd, dan dat die een aardverschuiving heeft teweeggebracht.

Rapport:
Loots, E. & van Witteloostuijn, A. (2022). De inkomens en het verdienvermogen in de creatieve sectoren in Nederland. Rotterdam en Amsterdam: Erasmus Universiteit Rotterdam en Vrije Universiteit Amsterdam. Te consulteren: https://www.instituutgak.nl/onderzoek/kennisbank/inkomens-en-verdienvermogen-in-de-creatieve-sector-in-nederland/