Liesbeth van Rossum (internist, hoogleraar obesitas Erasmus MC) is genomineerd voor de Vrouw in de Media Award 2021. Zij maakt wetenschappelijke kennis over obesitas breder toegankelijk, begrijpelijker en maakt daarmee veel maatschappelijke impact. “Wetenschappelijke kennis delen is ontzettend belangrijk. Zeker op het gebied van overgewicht. Meer dan de helft van de Nederlanders heeft overgewicht, en 14% heeft obesitas. Tijd voor echte actie. Ik wil niet alleen op wetenschappelijke congressen over wetenschap praten.”
Te veel buikvet is gevaarlijk
“We denken vaak: een paar kilo meer, dat maakt niet zoveel uit. Maar overgewicht is een ernstig probleem en te veel buikvet kan grote gevolgen hebben. Naast de bekende overgewicht gerelateerde ziekten als diabetes en hartziekten kan het ook ook somberheid, kanker en onvruchtbaarheid veroorzaken”, vertelt Van Rossum. De gevolgen zagen we ook in de coronapandemie terugkomen.
“De coronacrisis is een acute virale pandemie, maar obesitas is een chronische pandemie. Obesitas droeg bij aan de impact van corona op de samenleving omdat overgewicht het risico op een ernstig beloop verhoogt. Tachtig procent van de mensen met corona op de IC heeft overgewicht. Obesitas is echt een ziekte, waarbij vooral het hormonaal actieve buikvet gaat dysfunctioneren, en zo moeten we er ook naar kijken. We beginnen vaak pas te behandelen op het moment dat iemand al een hartinfarct heeft gehad, een nieuwe knie of depressief is geworden. Allemaal zaken die vaak gerelateerd zijn aan overgewicht. Tegelijkertijd wordt de zorg onbetaalbaar.”
Volgens de internist is de oplossing er al: preventie en behandeling. “Waarom investeren we daar niet meer in? Waarom begeleiden we patiënten niet beter? Iedereen heeft te maken met eten. En met verbranding, stress, slaap. Allerlei factoren die op elkaar van invloed zijn en die allemaal meespelen. ‘Op dieet gaan’ is geen obesitasbehandeling. Als wetenschappers weten wij hoe complex het is en het is onze taak om deze kennis toegankelijker te maken en hierover in gesprek te gaan. Bovendien wordt er ook onderzoek gedaan met overheidssubsidies, het is daarom niet meer dan normaal dit terug te geven aan de samenleving. Daar doen we het voor.”
Van Rossum: succesvolle wetenschapper
Liesbeth van Rossum werd in 2020 benoemd tot Europees leider op het gebied van onderzoek naar obesitas en werd in 2021 uitgeroepen tot Rotterdamse vrouw van het jaar. Ook was ze voorzitter van Young Erasmus Academy, een selectie van jonge topwetenschappers die onder andere als doel heeft de wetenschap voor een breed publiek toegankelijk maken. Zelf deed van Rossum haar oratie ‘Dik ben je niet voor de lol’ als eerste in een nieuwe stijl. Deze oratie werd in 2017 live uitgezonden op YouTube, heeft ruim 150.000 views en is nog steeds terug te kijken.
VET belangrijk, een internationale bestseller
Samen met collega-arts en wetenschapper Mariëtte Boon schreef Van Rossum het boek ‘VET belangrijk’. Een boek dat inmiddels in 11 talen te verkrijgen is en meerdere publieksprijzen won. “Ik vertelde tijdens mijn spreekuur vaak hetzelfde verhaal. Ik wilde deze informatie toegankelijker maken voor een breed publiek. Het is gewoon niet eerlijk om wetenschappelijke kennis alleen voor de wetenschap te houden. Deze kennis kan concreet bijdragen aan oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. We hebben het boek zo toegankelijk mogelijk geschreven. En hebben daarbij natuurlijk gezocht naar manieren om het niet gortdroog, maar op een leuke manier op te schrijven hoe je op verrassende manieren je eetlust en gewicht kan beïnvloeden, en we werden blij verrast door alle enthousiaste recensies.”
"Onbewust worden we opgeroepen om ongezonde keuzes te maken”
Samenwerkingen tussen economen en gedragswetenschappers
Bij het aanpakken van een ziekte als obesitas spelen veel factoren een rol. Volgens Van Rossum is samenwerking tussen verschillende wetenschappelijke specialismen nodig voor de oplossing. “Obesitas is een maatschappelijk probleem, je kunt zoiets niet vanuit één faculteit, of één specialisme benaderen. Je hebt naast medische kennis ook kennis nodig van economen en gedragswetenschappers. De beste aanpak is zowel het behandelen van mensen die al ernstig overgewicht hebben, als ook het voorkómen dat nog meer mensen overgewicht ontwikkelen, dus collectieve preventie. Daarbij is het ook van belang hoe een stad is ingericht. Hoe kunnen we de omgeving zo inrichten dat bewegen leuker en makkelijker wordt? Dat mensen verleid worden gezonde voedselkeuzes te maken. We moeten het echt samen doen. Wereldwijd is obesitas inmiddels een groter probleem dan de hongersnood.”
Onbewust maken we elke dag ongezonde keuzes
Er wordt vaak gezegd dat mensen de vrijheid moeten hebben om zelf gezondheidskeuzes te maken. Maar hoe maken we gezonde keuzes? “Het probleem is dat de meeste keuzes onbewust zijn. Zo maken we per dag maken gemiddeld ruim 200 voedselkeuzes, de meeste zijn onbewust. Het zien van een reclame voor een reep chocolade, of wanneer je langs een geurende friettent loopt: dit roept bij ons lekkere trek op. Onbewust worden we opgeroepen dit te kopen en te eten."
“Als wetenschappers moeten we beter uitleggen hoe ons lichaam en brein werkt. Door het zien en ruiken van lekker eten maakt ons lichaam hongerhomonen aan. Zo stuurt de omgeving eigenlijk ons lichaam en brein aan. Eigenlijk hebben we helemaal niet zoveel keuzevrijheid wanneer we snackbars pal naast scholen of in drukbezochte winkelstraten plaatsen. De wetenschap laat dit ook zien. De omgeving speelt zeker een rol. We kunnen ons daarom afvragen: wat is er nodig voor de bescherming van onze volksgezondheid? We zouden hier veel efficiënter mee om kunnen gaan om daarmee te voorkomen dat mensen zo ziek worden.”
Een betaalbare en moderne toekomst van volksgezondheid
Van Rossum deelt haar kennis ook met beleidsmakers en politieke partijen. “Ik ben heel blij dat de suikertaks in het regeerakkoord staat. Gesprekken met Den Haag zorgen echt voor verandering. We zouden veel gezondheidswinst kunnen behalen en mogelijk ook kosten kunnen besparen door meer in te zetten op preventie. En natuurlijk mensen met obesitas de juiste behandeling bieden. Nu behandelen we wél die 200 andere ziektes die veroorzaakt worden door obesitas of hier een relatie mee hebben, maar we doen vaak te weinig aan de obesitas zelf en ook te weinig aan de preventie ervan. Het veranderen van een leefstijl is makkelijk gezegd, maar gewicht verliezen is voor mensen met obesitas complex. Dit komt doordat een het lichaam tal van mechanismen in werking stelt om afvallen tegen te gaan. Hier moeten mensen veel betere hulp bij krijgen. En voorkómen van obesitas zou nog het allerbeste zijn, maar voor velen is dat inmiddels helaas al te laat.”
De gedrevenheid en toewijding spat ervan af bij de internist. “Ik zie veel leed bij de mensen in mijn spreekkamer die obesitas hebben. Het is bij velen niet zo simpel als ‘iets meer bewegen en gezonder eten’ en gewoon wat harder proberen. Ik zie het verdriet van mensen, maar ook hoe mensen veroordeeld worden. Mensen met obesitas hebben minder kans op een baan. Er zit echt een stigma op obesitas. Vaak wordt gezegd: ‘minder eten en klaar!’ maar het is complexer dan dat. We moeten hier serieuzer mee omgaan, ook internationaal is obesitas niet voor niets door de WHO gedefinieerd als ziekte. We hebben meer preventieve maatregelen, kennisdeling en echte behandelingen nodig.”
- Onderzoeker
- Meer informatie
Zorg dat Liesbeth van Rossum de Vrouw in de Media-award ontvangt en stem: https://vidm.nl/vrouw-in-de-media-awards/landelijk
- Gerelateerde content
