Zo houd je grip op maatschappelijke doelen

De lokale-, provinciale- en rijksoverheid kunnen hun maatschappelijke doelen niet uitvoeren zonder hulp. Grofweg kennen zij drie manieren om met partners samen te werken. Een veelvoorkomende manier is subsidie geven, maar de overheid kan ook (mede-)eigenaar worden van een instelling of bijvoorbeeld samen met andere gemeentes een gemeenschappelijke regeling opzetten. De nieuwe masterclass Sturen van Verbindingen aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam helpt ambtenaren van gemeente, provincie en het Rijk bij het succesvol vormgeven van zulke complexe samenwerkingen met vele partners.

Afvalverwerker

Peter-Willem van Lindenberg is één van de sprekers van de masterclass en doceert deelnemers over control en risicomanagement. “Je probeert als overheid grip te houden op partners van wie je afhankelijk bent voor het bereiken van je doelen. Neem bijvoorbeeld afvalverwerker AEB. Gemeente Amsterdam is honderd procent eigenaar van het bedrijf. Maar toen onlangs de verbrandingsovens uitvielen en het afval niet verwerkt kon worden, bleek dat de gemeente onvoldoende grip had. Want de gemeente was weliswaar eigenaar, maar stond toch te ver op afstand met diverse lagen als de raad van bestuur en raad van commissarissen ertussen. Ondertussen was er geen alternatief om het afval uit de stad verwerkt te krijgen. Dat heeft de gemeente veel geld gekost.”

Van Lindenberg heeft tientallen van zulke voorbeelden. Zoals de gemeente Rotterdam die samen met de nieuwe Kuip, Feyenoord City wil vormgeven. Een prachtig plan om wonen, werken en ontspannen gestructureerd vorm te geven, om veilig evenementen te houden, nette parkeer- en winkelgelegenheid aan te leggen en de wijk op te krikken. “Maar de gemeenten is van vele partners afhankelijk: van het bestuur van De Kuip en Feyenoord tot Woningcorporaties en het Rijk”, zegt Van Lindenberg.

Behendig

In de Masterclass leren ambtenaren de belangen van de verschillende partners te onderscheiden en een manier te vinden om iedereen achter hun maatschappelijke doel te scharen. Van Lindenberg: “Je hebt bijvoorbeeld een samenwerking van 44 gemeentes die allemaal hun huisvuil laten ophalen en verwerken door HVC. Dan moet je als gemeente goed de belangen van jouw politiek bestuur en bewoners kunnen vertegenwoordigen. Die willen bijvoorbeeld ondergrondse containers, maar andere gemeentes liever bovengronds. HVC wil één werkwijze voor alle deelnemende gemeentes. Dan moet je behendig zijn in het politiek bestuurlijke speelveld, weten hoeveel water je bij de wijn kunt doen en goede contractafspraken maken om grip te houden op jouw doelstellingen.”

Prestatiecontract

Belangrijke les uit de masterclass is inzien dat jouw kerndoel van een samenwerking kan verschillen met het doel van de partners. “Zo is bijvoorbeeld één van de doelstellingen van gemeente Leiden om in 2050 energieneutraal te worden en huizen van het gas te krijgen. Als alternatief willen ze die nu laten verwarmen met restwarmte van de Rotterdamse Haven. Voor zo’n ambitie moeten nogal wat afspraken gemaakt worden. Van een ondergronds warmtenet aanleggen dwars over gemeente- en provinciegrenzen tot financiële afspraken met het Havenbedrijf en de gemeente Rotterdam, voor wie warmte leveren natuurlijk niet de corebusiness is. Maar ook afspraken met woningcorporaties en particuliere eigenaren horen hierbij. Wij leren managers en controllers van gemeentes om bij zulke complexe samenwerkingen tot een goed prestatiecontract te komen en daar van iedereen een handtekening op te krijgen.”