Hoe zet je voornemens om in daadkrachtige acties?

Met dank aan: Kirsten Rohde, hoogleraar gedragseconomie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Wanneer een plan, een plan blijft

Uitstelgedrag is een bekend fenomeen dat ons regelmatig in de weg staat bij het behalen van onze doelen. Veel mensen nemen zich bijvoorbeeld voor om te gaan stoppen met roken, meer te gaan sporten en op dieet te gaan. Maar van die voornemens komt lang niet altijd iets terecht. En dat is in je werk niet anders. Je had je bijvoorbeeld voorgenomen om vandaag drie ideeën op papier te zetten van hoe er in jouw organisatie betekenisvoller gewerkt kan worden. Maar toch komt het er niet van. Het hebben van ambitieuze plannen blijkt vaak makkelijker dan het daadwerkelijk tot uitvoering brengen van die plannen. Waarom is dit fenomeen zo hardnekkig? Zijn we te ambitieus bij het maken van plannen en het stellen van doelen? Of zijn we juist niet ambitieus genoeg bij het uitvoeren van die plannen? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we onze plannen toch gaan uitvoeren en daarmee meer van betekenis kunnen zijn?

Verkeerde inschatting van de toekomst

Uitstelgedrag is niet noodzakelijkerwijs problematisch. Stel, je krijgt vandaag een opdracht die voor overmorgen af moet zijn. Dan is het geen probleem als je het werken aan die opdracht uitstelt tot morgen. Het wordt pas problematisch als je morgen nogmaals wil uitstellen. Dan vertoon je namelijk ‘tijdsinconsistent’ gedrag: je maakt plannen – morgen aan de opdracht werken – die je uiteindelijk niet tot uitvoering zal brengen. Het is deze tijdsinconsistente component van uitstelgedrag die het behalen van onze doelen in gevaar brengt. Tijdsinconsistent gedrag is complex en vindt zijn oorsprong in verschillende psychologische fenomenen. Een mogelijke reden om een taak uit te stellen is dat we denken dat het in de toekomst makkelijker zal zijn om die taak te voltooien. Daarvoor kunnen we verschillende redenen hebben:

• We kunnen bijvoorbeeld verwachten in de toekomst nog relevante informatie te krijgen die het optimaal voltooien van de taak vergemakkelijkt.
• We kunnen echter ook verwachten in de toekomst simpelweg meer tijd en energie te hebben om de taak te voltooien.
• Als die verwachtingen realistisch zijn, dan is uitstellen een verstandig besluit.

We hebben echter de neiging om de kans op relevante informatie, meer tijd, of meer energie structureel te overschatten. Als we dan vervolgens in de toekomst toch minder tijd en energie blijken te hebben om de taak te voltooien, krijgen we de neiging om de taak nogmaals uit te stellen. En dan begeven we ons op het pad van tijdsinconsistentie dat het behalen van onze doelen in de weg kan staan.

De toekomst verdisconteren

Zelfs mensen die niet verwachten dat het in de toekomst makkelijker zal zijn om een taak te volbrengen, hebben de neiging tot uitstelgedrag. De meeste mensen vinden het heden namelijk belangrijker dan de toekomst. We spannen ons dus liever morgen in dan vandaag. Economen zeggen ook wel dat mensen de toekomst verdisconteren. En de manier waarop we de toekomst verdisconteren blijkt inconsistent, vaak aangeduid als hyperbolisch verdisconteren of present bias.

Het komt erop neer dat we vandaag graag willen uitstellen, maar tegelijkertijd graag willen dat we in de toekomst minder of niet zullen uitstellen. We maken daarom plannen, ervan uitgaande dat we in de toekomst minder zullen uitstellen. Maar als de toekomst het heden wordt, blijken we toch weer meer te willen uitstellen dan we ons voorgenomen hadden. Kortom, we onderschatten in het heden het uitstelgedrag dat we in de toekomst gaan vertonen. Dit leidt tot het maken van plannen die herhaaldelijk worden uitgesteld en dus niet tot uitvoering worden gebracht.

Eigen initiatief

Tijdsinconsistent gedrag kan leiden tot het niet behalen van doelen, met de nodige frustraties tot gevolg. Dit roept de vraag op of en zo ja, hoe die inconsistenties gereduceerd kunnen worden om plannen beter tot uitvoering te laten komen. 

Waarom hebben we het hierover? Er zijn zoveel mooie plannen die bijdragen aan een betere wereld, maar toch niet gerealiseerd worden. Hoe gaan we er voor zorgen dat de rijkdom die deze ideeën geeft er gaat komen?

Het begint bij het stellen van doelen die haalbaar zijn. Alleen dan kunnen er ook haalbare plannen gemaakt worden die niet te ambitieus zijn. Daarnaast blijkt het van belang te zijn in welke mate mensen zich bewust zijn van hun eigen neiging tot inconsistent gedrag. Mensen die zich helemaal niet bewust zijn van hun inconsistenties kunnen zelf weinig doen. Zij zullen plannen blijven maken die ze niet tot uitvoering brengen. Maar de meeste mensen zijn zich in meer of mindere mate wel degelijk bewust van hun inconsistenties en kunnen er zelf wel iets aan doen. Iemand die zich bewust is van zijn eigen inconsistente gedrag kan anticiperen op het niet tot uitvoering brengen van gemaakte plannen.

Een mogelijke strategie om tijdsinconsistentie te vermijden is het bijstellen van plannen en doelen. Zelfbewuste personen kunnen ervoor kiezen om alleen plannen te maken waarvan zij weten dat zij die tot uitvoering kunnen brengen.

•  Dit leidt tot plannen en doelen die minder ambitieus zijn, maar wel beter haalbaar.
• Ze kunnen er echter ook voor kiezen om hun plannen niet bij te stellen maar zich eraan te committeren en zichzelf te dwingen om eerder gemaakte plannen ook daadwerkelijk uit te voeren.

De laatste leidt niet tot minder ambitieuze plannen en doelen, maar wel tot een hogere werkdruk bij het tot uitvoering brengen van de plannen.

Committeren aan plannen

Voorbeelden van manieren waarop mensen zich aan hun plannen committeren zijn iedereen wel bekend. Veel mensen die meer willen gaan sporten, kopen bijvoorbeeld een abonnement op de sportschool met het idee dat ze zich gedwongen zullen voelen om naar de sportschool te gaan als ze dat abonnement eenmaal hebben. Ook kan het effectief zijn om op een vaste tijd samen met een ander te gaan sporten. Het uitstellen van sporten heeft dan namelijk als ongewenst neveneffect dat je je maatje in de steek laat, wat het minder makkelijk maakt om uit te stellen. Een ander bekend voorbeeld zijn mensen die zichzelf de regel opleggen om niet met een lege maag boodschappen te gaan doen – wetende dat boodschappen doen met een lege maag leidt tot het kopen van ongezonde producten. In je werk kan je je committeren door het maken van heldere en concrete afspraken en het stellen van tussentijdse deadlines. Als je dan ook nog je collega’s of klanten belooft om iets op te leveren voor een (zelfopgelegde tussentijdse) deadline, wordt uitstellen moeilijker omdat je daarmee niet alleen jezelf maar ook anderen teleurstelt.

Conclusie

Uit dit alles volgt een aantal conclusies. Allereerst is het goed om te weten dat uitstelgedrag rationeel kan zijn en dus niet noodzakelijkerwijs problematisch is. Het wordt pas een probleem als uitstelgedrag leidt tot inconsistent gedrag dat zich uit in het maken van plannen die niet uitgevoerd worden. Zulk inconsistent gedrag vindt zijn oorsprong in een verkeerde inschatting van de toekomst. Daarbij gaat het zowel om een verkeerde inschatting van de informatie en tijd die in de toekomst ter beschikking staat, als de voorkeur om in de toekomst nogmaals uit te stellen omdat het heden nu eenmaal belangrijker wordt gevonden. Uitstellers die zich bewust zijn van hun eigen inconsistenties kunnen op eigen initiatief hun plannen bijstellen en/of zich committeren aan hun plannen. Maar voor die mensen die zich slechts in beperkte mate bewust zijn van hun inconsistente uitstelgedrag, is er meer nodig dan eigen initiatief. Hier kun jij een rol in vervullen voor je klanten en collega’s.