Waar het accent voor accountants tot nu toe lag op de (wettelijke) controle van de jaarrekening, krijgt niet-financiële informatie steeds meer belangstelling. Bedrijven willen dat een onafhankelijke accountant bijvoorbeeld ook het bestuursverslag beoordeelt op zaken als duurzaamheid. Ook de vraag of subsidies rechtmatig zijn aangewend, zoals de Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW), komt vaker op het bord van de accountant te liggen. “Het beroep accountant maakt een belangrijke transitie door.”
Ongeveer de helft van alle accountants is werkzaam in het bedrijfsleven in functies als cfo of controller. De andere helft bestaat uit interne-, overheids- en openbaar accountants. Openbaar accountants treden met hun verklaringen naar buiten, zij voegen zekerheid toe aan informatie en adviseren op het gebied van verslaglegging en interne beheersing. “De openbaar accountant is er ten behoeve van het maatschappelijk verkeer, of ‘public at large’ zoals we dat noemen”, zegt professor Hans Gortemaker RA, hoogleraar audit en assurance aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. “Er gaat veel goed in de accountancy, maar er zijn ook vraagtekens gezet bij de kwaliteit van het werk door toezichthouder AFM. De laatste jaren waren er incidenten die een deuk in het vertrouwen in accountants hebben geslagen.”
Fraude
Bij grote fraudezaken klinkt bijvoorbeeld al gauw de vraag waarom auditors die niet ontdekt hadden. “Maar fraude onderscheidt zich van gewone fouten doordat er opzettelijk zaken verhuld worden en samengespannen wordt”, legt Gortemaker uit. “Die zaken ontdekken vraagt andere competenties. Accountants zijn geen rechercheurs. Om toch aan de verwachtingen tegemoet te komen, moet onder andere de samenstelling van controleteams veranderen. Je ziet daar dus steeds vaker forensische experts in plaatsnemen.”
Continuïteitsproblematiek
Een ander gevoelig punt is de continuïteitsproblematiek. Hoe kan het dat na goedkeuring van de jaarrekening een bedrijf acht maanden later alsnog failliet gaat? “Ook hier wordt maatschappelijk meer verwacht van accountants”, zegt Gortemaker. “De directie mag namelijk uitgaan van continuïteit, tenzij het echt onmogelijk is. Zelfs bij ernstige onzekerheid over continuïteit, bijvoorbeeld omdat financiers nog bereid moeten worden gevonden om meer te betalen, mag een jaarrekening nog goedgekeurd worden, mits de problematiek door de directie goed uiteengezet is en de accountant dat in zijn verklaring benadrukt.”
Kwaliteit
Eind 2018 riep minister Hoekstra de Commissie Toekomst Accountancy in het leven. In 2020 kwam de commissie met 22 aanbevelingen, mede om de kwaliteit van het beroep accountant te verbeteren. Aandacht voor bovenstaande problematiek op het gebied van continuïteit en fraude is daar één van. Andere aanbevelingen gingen bijvoorbeeld over het publiek maken van kwaliteitsindicatoren, onderzoek naar structuurmodellen en ketenverantwoordelijkheid.
Waarom op aard
Niet-financiële informatie krijgt steeds meer belangstelling. Zaken als duurzaamheid, risicofactoren of niet-financiële KPI’s worden meestal in het bestuursverslag van bedrijven opgenomen. Gortemaker: “Er is steeds meer behoefte om het verhaal van de onderneming te horen. Waarom is die op aard? Wat willen ze bereiken in de toekomst? Bedrijven zijn wettelijk verplicht om hun financiële gegevens te laten certificeren, maar steeds meer ondernemingen laten dat ook doen met betrekking tot hun bestuursverslag. Ze laten ermee zien dat hun informatie betrouwbaar is.”
Multidisciplinair
Door al deze ontwikkelingen zijn accountants steeds vaker onderdeel van een multidisciplinair team. Ze werken samen met experts op het gebied van belastingen, cyber security of het milieu. “Sommige accountantskantoren stellen zelfs sociologen en psychologen aan. Ik zie dat als een verrijking van het vak. Vroeger hadden accountants puur een financiële verantwoordingsfunctie. Winst is belangrijk, maar er zijn ook andere waarden waarover ondernemingen verantwoording willen afleggen aan een brede groep stakeholders. Daarin kunnen accountants nu een belangrijke rol vervullen”, vindt Gortemaker.
Subsidies
Met die maatschappelijke rol in gedachte nam de Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants onlangs ook de taak op zich om subsidiecontroles uit te voeren. “De NOW-subsidie is heel snel en onder druk tot stand gekomen om ondernemingen te redden die anders door covid-19 zouden omvallen. Daardoor is het helaas ook een fraudegevoelige regeling. De overheid heeft een beroep gedaan op accountants om te controleren of de subsidies rechtmatig worden aangewend. De beroepsorganisatie heeft standaarden ontwikkeld om NOW-verklaringen af te geven. Accountants hebben veel lof gekregen dat ze deze taak op zich hebben genomen.”
- Meer informatie
Professor Hans Gortemaker RA is docent aan de post master Accountancy aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Lees hier meer over de Post-Master Accountancy.
