Hoe is het om een verkeersongeluk te veroorzaken of om als arts te worden beschuldigd van een medische fout? Dat onderzocht Femke Ruitenbeek (Erasmus School of Law) in haar proefschrift. Haar onderzoek laat zien dat contact met verkeersslachtoffers niet altijd tot stand komt. Ruitenbeek: “Dit staat erkenning en excuses vanuit de veroorzaker in de weg en bemoeilijkt het helingsproces voor betrokkenen.”
Een alledaagse rit naar school of werk kan dramatisch aflopen. Ieder jaar komen gemiddeld ruim 600 mensen om in het verkeer en een veelvoud daarvan loopt letsel op bij een aanrijding. Een ongeval heeft een grote impact op de slachtoffers en hun omgeving. Maar hoe is het voor de veroorzaker? Hoe ervaren zij de nasleep en hebben ze de behoefte aan contact met het slachtoffer, bijvoorbeeld om excuses te maken? Daar is volgens Femke Ruitenbeek nauwelijks aandacht voor. Om hier zicht op te krijgen interviewde de promovendus veroorzakers van verkeersongelukken en artsen die betrokken zijn bij een medische fout. Ook sprak ze met letselschadejuristen die bij de afwikkeling van verkeersongevallen en (mogelijke) medische fouten zijn betrokken.
Persoonlijke belangen onderbelicht
Ruitenbeek werkte jaren in de advocatuur en behandelde ook enkel letselschadezaken. Wat haar daarin opviel, is dat de vraag naar aansprakelijkheid (en een schadevergoeding) de boventoon voert. Dit soort zaken blijven vaak in de conflictsfeer hangen. Het slachtoffer krijgt vooral te maken met een jurist van een verzekeraar en de veroorzaker staat meestal volledig buitenspel. "Dit staat erkenning en excuses vanuit de veroorzaker in de weg en bemoeilijkt het helingsproces voor de betrokkenen. Gelukkig zie je dat er in de afgelopen jaren steeds meer aandacht is voor de persoonlijke belangen," ziet de onderzoeker.
Van nature gaat de sympathie uit naar het slachtoffer, dus zie je dat hun belangen centraal staan. In de media lees je vaak over verkeershufters en gevallen van roekeloos rijgedrag. Maar in veel gevallen is er van opzet geen sprake en kan de veroorzaker ook zwaar gebukt gaan onder het ongeval. Zo sprak Ruitenbeek een man, die omdat hij even afgeleid was, te laat opmerkte dat de auto’s voor hem remden. Met hoge snelheid klapte hij op een auto met daarin een moeder en haar zoontje. De peuter zat op de achterbank en kwam daarbij om het leven. De veroorzaker heeft nooit contact kunnen krijgen met de familie van het jongetje dat omkwam en dus ook geen excuses kunnen maken.
Contact blijft vaak uit
Net als bij veel van de veroorzakers die de onderzoeker sprak, is die behoefte er wel. Maar om contact te kunnen leggen zijn ze afhankelijk van instanties zoals de verzekeraar of de politie. Contact komt niet altijd tot stand, constateert Ruitenbeek: "Dit ervaren ze als frustrerend en zwaar, omdat ze graag willen weten hoe het met de ander is. Het ongeval kan een zware wissel trekken. Sommigen konden een tijd niet, of minder werken. Er waren ook mensen die depressie-klachten ontwikkelden en soms zelfs met zelfmoordgedachten kampten."
Excuses zijn geen bekentenis
Ook artsen die aangesproken worden op een medische fout, kunnen daar zwaar onder gebukt gaan. Artsen willen het goede doen voor hun patiënten en leggen hiervoor een eed af. Toch kan een operatie verkeerd uitpakken of een diagnose te laat worden gesteld. "Artsen denken vaak nog dat ze geen excuses mogen maken, omdat dat gelijk zou staan aan een schuldbekentenis. Als je kijkt naar het recht, ligt dat veel genuanceerder. Artsen mogen veel vrijer praten dan ze zelf denken. Toch proefde ik bij artsen dat ze niet altijd goed weten wat ze wel en niet mogen zeggen. Ze zijn bang voor de mogelijke gevolgen van hun woorden."
Maar artsen voelden soms ook onmacht, bijvoorbeeld wanneer er claims tussen zaten die in hun ogen niet eerlijk waren. Ze betwijfelen dan of er wel iets fout is gedaan, maar zien voor hun verhaal geen plek. Daar zit tegelijkertijd schroom bij, omdat ze niet van de patiënt willen verwachten dat die openstaat voor hun verhaal. "Patiënten staan niet altijd stil bij de impact van een claim op artsen," zegt Ruitenbeek. "Bovendien zijn patiënten veel mondiger geworden. Wanneer er te snel claims worden ingediend, bestaat de kans dat artsen in het vervolg uit angst voor reputatieschade toch maar extra onderzoek laten doen bij andere patiënten. Gezien de lange wachttijden en de toenemende kosten is de zorg daar niet bij gebaat."
Maak contact makkelijker
De promovendus pleit ervoor om het contact tussen veroorzaker (arts of verkeersdeelnemer) en slachtoffer (patiënt of verkeersslachtoffer) makkelijker te maken. In de medische sector wordt daaraan wel veel aandacht besteed, maar de vraag is wel of daarin het persoonlijke verhaal van de zorgverlener voldoende aandacht krijgt. Voor geweldsmisdrijven bestaan er al stichtingen die daarin bemiddelen. Zij doen soms ook bemiddeling in ernstige verkeerszaken. "Het is heel goed wat zij doen. Zo tasten ze af of de behoefte tot contact overeenkomt. Dat is heel belangrijk. Wanneer de verwachtingen te sterk uiteenlopen, kan zo'n bemiddelingspoging juist ook averechts werken. Maar als het goed begeleid wordt, kan contact beide partijen helpen in het verwerkingsproces.”
- Onderzoeker
- Meer informatie
Promotie
Femke Ruitenbeek verdedigt haar proefschrift ‘En de veroorzaker dan? Een empirisch-juridisch onderzoek naar de plaats van de veroorzaker in de civiele letselschadepraktijk'’ op vrijdag 26 mei 2023.
- Gerelateerde content
- Gerelateerde links
- Wat te doen als je iemand een rolstoel in hebt gereden?
Luister naar Femke Ruitenbeek in dr. Kelder en co.
