Soft signals belangrijk instrument bij het toezicht op de zorg

De IGJ krijgt voortdurend informatie binnen over de kwaliteit van zorg in zorginstellingen. Harde signalen of gegevens zoals data die de zorginstellingen zelf genereren over de kwaliteit en veiligheid van zorg. En ook zachte signalen (soft signals) zoals meldingen van patiënten, mantelzorgers of collega professionals die de IGJ bellen met hun klachten of zorgen. Soft signals zijn lastiger onder woorden te brengen en zijn vaak onvoldoende onderbouwd om direct in het toezicht te gebruiken. Het missen van of niet adequaat handelen op soft signals kan echter leiden tot problemen.

Betekenisgeving en afweging

Soft signals spelen een belangrijke en veelal impliciete rol in het toezicht. Ze gaan over processen van betekenisgeving en afweging. En ze vragen vaak om extra onderzoek en concretisering binnen een bredere context van bestaande informatie over een zorginstelling alvorens de IGJ hierop kan handelen. Meestal lukt het om op deze manier signalen ‘hard’ te maken. Dit gebeurt onder meer door extra bezoeken aan een zorginstelling te brengen om zo beter zicht te krijgen op wat er speelt.

Soft signals in toezicht

Daarnaast worden soft signals ingezet in de toezichtsrelatie. Inspecteurs bewegen hierbij op een continuüm van afstand en nabijheid: ze houden afstand van de bestuurder omdat deze zelf verantwoordelijk is voor de kwaliteit van zorg en het doorvoeren van verbetermaatregelen, en nabijheid om een vinger aan de pols te houden en een bestuurder ‘een duwtje in de goede richting te geven’. Dit duwtje kan door in te grijpen, maar de IGJ zal eerst een bestuurder aanspreken op zijn verantwoordelijkheid om de problemen (verder) zelfstandig aan te pakken. Vertrouwen in de competenties van de bestuurder, zo laat het onderzoek zien, spelen een centrale rol in het bepalen van de toezichtstrategie.

IGJ gaat zorgvuldig om met soft signals

Het onderzoek laat zien dat binnen de IGJ op een zorgvuldige manier met soft signals wordt omgegaan. Soft signals brengen ook een risico met zich mee omdat door de veelheid aan informatie die de IGJ binnenkrijgt belangrijke signalen kunnen worden gemist of verkeerd en/of niet tijdig worden geduid. Het is in dat kader aan te bevelen dat de IGJ haar procedures rond de omgang met soft signals beter vastlegt.

Datamining

Mogelijk kunnen nieuwe technieken als datamining in de toekomst een helpende hand bieden, vooral in zorgvelden zoals de verpleeghuiszorg en GGZ waar beduidend meer zorgaanbieders zijn dan in de ziekenhuissector en waar de inspectie automatisch meer op afstand staat. Dit onderzoek laat echter ook zien dat data-technieken voorlopig nog niet kunnen worden ingezet zonder menselijke betekenisgeving aan de patronen die worden gesignaleerd.